محاضرات تاسیسیه

محاضرات تاسیسیه شامل شش درس‌گفتار ارزشمند شهید صدر است که خمیرمایه برخی از آثار مهم وی را شکل می‌دهند و شماری از نظریه‌پردازی‌های مهم و تاثیرگذار وی در خلال این دروس روی داده است.

این درس‌ها که به نوبه خود نمایان‌گر نوآروی؛ ژرفا، دقت و فراگیری اندیشه آیت الله صدر، عبارتند از:

گفتار اول: پایه‌گذاری منطق ذاتی. شهید صدر به مکتبی تازه در شناخت دست یافت که آن را «مکتب ذاتی شناخت» نام نهاد. این گفتار گام‌های نخست پی‌ریزی این مکتب و هسته اصلی کتاب الاسس المنطقیه للاستقراء است. کتابی که نوآوری بی‌نظیری در ساحت منطق، فلسفه و معرفت‌شناسی است.

گفتار دوم: شبکه مالکیت‌ها در فقه اسلامی. این گفتار، پژوهشی فقهی – اقتصادی است که شبکه مفهومی مالکیت‌ها در اسلام را تبیین می‌کند و با مقایسه‌ای مختصر، برخی تفاوت‌های مفاهیم بنیادین فقه اسلامی و حقوق غربی را نشان می‌دهد.

گفتار سوم: حواله در فقه اسلامی. در این گفتار، شبکه مالکیت‌ها و تاثیر تفاوت‌های مفاهیم فقهی در یک مصداق آن، یعنی حواله، به شکل به شکل تطبیقی بررسی می‌شود و تبعات تفاوت مفاهیم در فقه شیعی، فقه سنی و حقوق غربی ارائه می‌گردد. شهید صدر در این گفتار با بررسی مصداقی حواله، سیر تاثیرگذاری مفاهیم بنیادین را در استباط‌های فقهی و حقوقی به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد که بسیاری از کاستی‌ها و تناقضات موجود در علم حقوق، حاصل نبود ژرف اندیشی‌های ضروری در بنیادهای فقهی- حقوقی است که منابع شیعه به خوبی از پس تامین این مهم بر می‌آیند.

گفتار چهارم: قالب‌ریزی فقهی معاملات بانکی. برخی از مباحث فقهی و بنیادین بانک‌داری بدون ربا که در کتاب استاد شهید با نام البنک اللاربوی فی السلام مجال طرح نیافته بود، در این دروس ارائه شده است. در این گفتار نیز استاد شهید با دقت‌های خاص خود و با تبیین پیشینه، تحولات و کارکرد بانک و نیز نیازهای واقعی جامعه، زیرساخت‌های فقهی برای طراحی نظام بانکی بدون ربا را مورد بحث قرار می‌دهند.

گفتار پنجم: مالکیت زمین‌های مرده و احکام آن. این بحث اولین درس خارج فقه استاد شهید است که خمیرمایه بخش دوم از کتاب اقتصادنا را شکل داد. شهید صدر در این گفتارها با گردآوری و دسته‌بندی دقیق روایات به جنبه‌های مختلف موضوع می‌پردازد و به مناسبت، موضوعاتی چون حلال بودن خمس را نیز طرح و نقد می‌کند.

گفتار ششم: احیای زمین‌های مرده. تکمیل همان بحث پیشین و بررسی ابعاد دیگری از آن است.