دروس فی علم الاصول

دروس فی علم الاصول معروف به «حلقات الاصول»، با شیوه‌های نو و ابتکار خاص آیت الله سید محمد باقر صدر برای تدریس در دوره سطح و سطح عالی حوزه نوشته شده است.

این اثر از اتقان علمی خوبی برخوردار است و در عین حال به لحاظ روشی جزء روشمندترین کتاب‌هایی است که در حوزه علمیه در رابطه با علم اصول نگاشته شده است.

کتاب مشتمل بر سه حلقه است که حلقه اول و دوم در مجلد اول و حلقه سوم در مجلد دوم کتاب آمده است. مطالب حلقات مترتب بر هم نبوده بلکه هر کدام به جهت سطح خاصی از طلاب نگارش شده و به ترتیب حلقات برای مبتدئین، سطح متوسط و سطح عالی تدوین شده است. هر یک از حلقات مشتمل بر فصول و بخش‌های متعددی است که به لحاظ ساختار شبیه هم است اما به لحاظ تفصیل و عمق مطالب متفاوت است.

حلقه اول:

ابتدا شرح زندگانی و آثار شهید صدر و مقدمه مولف آمده است. پس از آن همانند سایر آثار اصولی به تعریف، موضوع، اهمیت علم اصول و مباحث مقدماتی پرداخته شده است. سپس بحث به دو نوع تقسیم شده است: ۱-ادله محرزه، ۲-اصول عملیه.

در ضمن نوع اول ، ادله شرعی و ادله عقلی در دو مبحث مورد مطالعه قرار گرفته است.

در بخش اصول عملیه، ابتدا چهار قاعده، اصالت الاحتیاط، اصالت البرائه، علم اجمالی و استصحاب بیان شده است. در آخرین بخش نیز سه مورد از تعارض ادله که عبارت است از: تعارض بین ادله محرزه، تعارض بین اصول و تعارض نوعین (دلیل محرز و اصل عملی)مطرح شده است.

حلقه دوم:

در ابتدای این حلقه، تعریف و موضوع علم اصول و حکم شرعی . تقسیمات آن آمده است. پس از آن در ضمن بحث حجیت قطع، عناوینی چون علم اجمالی، قطع طریقی و موضوعی مطرح شده است. تقسیمات کتاب در این حلقه نیز مانند حلقه اول اما با تفاصیل بیشتر و قدری عمیق‌تر است.

حلقه سوم:

به دو قسم تقسیم شده است. در قسم اول ابتدا مباحث مقدماتی مانند حلقه دوم دیده می‌شود. در قسم دوم به اصول عملیه پرداخته شده است. این قسم به چند بخش تقسیم شده است:

1.    در بخش اول ابتدا ویژگی‌های اصول عملیه، اصول عملیه شرعی و عقلی و مورد جریان اصول عملیه و پس از موضوعاتی مانند: وظیفه عملیه در حالت شک، وظیفه در حالت علم اجمالی، وظیفه در حالت شک بین اقل و اکثر و صورت‌های مختلف آن مورد بررسی قرار گرفته است؛
2.    استصحاب: در این بخش، ادله استصحاب، استصحاب اصل و اماره، و ارکان استصحاب ذکر شده است؛
3.   خاتمه: در این بخش تعارض ادله مورد مطالعه قرار گرفته است. تعارض مصطلح، ورود و تعارض، قاعده جمع عرفی و احکام جمع عرفی، از جمله عناوین پایانی کتاب است.