پیشوایی فراتر از زمان

پیشوایی فرا‌تر از زمان به قلم دکتر محمود سریع‌القلم و درباره نظریه‌پردازی در آرا و اندیشه امام موسی صدر است. در این کتاب تلاش شده نظام کنش، واکنش و رفتار امام موسی صدر در بستر‌ها و موقعیت‌هایی که وی در آن‌ها واقع شده بود، تجزیه و تحلیل شود.

مطالب کتاب

در فصل اول با عنوان نظام فکری سید موسی صدر، این موضوعات مطرح شده است:

ریشه‌های خانوادگی؛ شکل‌گیری شخصیت اجتماعی سیاسی؛ وجوه شخصیتی متعادل؛ مبانی اندیشه دینی؛ رهیافت طرح اندیشه دینی؛ روش‌شناسی تفسیر و منظومه اعتقادی.

در فصل دوم با عنوان از سید موسی صدر تا امام موسی صدر به این مباحث پرداخته شده است:

مصلح اجتماعی و دینی؛ مقدمات تغییر در شیعیان لبنان؛ راهبرد تغییر در میان شیعیان لبنان؛ ویژگی‌های فرهنگی مردم خاورمیانه؛ وضعیت جامعه شیعی در لبنان؛ هنر اجماع‌سازی؛ رفتار و خلقیات؛ تعامل با مخالفان؛ فعالیت‌های منطقه‌ای؛ محور قراردادن بهبود وضع اقتصادی مردم؛ تعامل با گروه‌های مختلف لبنانی؛ روش‌های ورود دین در عرصه زندگی اجتماعی و سیاسی و فراز و نشیب‌های فعالیت اجتماعی و سیاسی در لبنان.

در فصل سوم با عنوان نتیجه‌گیری به این مطالب پرداخته شده است:

فکر و اندیشه؛ دین در عرصه اجتماعی, تحول در جامعه شیعی لبنان و شخصیت اخلاق متمایز.

دکتر سریع القلم، در فصل ملحقات، که از چاپ دوم به بعد به کتاب اضافه شده و بخش پایانی است، در مقالات مستقل به این موضوعات پرداخته است:

اخلاق و سیاست در زندگی امام موسی صدر؛ پیشوایی فراتر از زمان؛ گفتمان انسان محور و امام موسی صدر، ستیز با پوپولیسم.

بخش‌هایی از کتاب

در بخشی از مقاله پیشوایی فراتر از زمان چنین می‌خوانیم: «در بدو ورود به لبنان، امام موسی صدر به سراغ سیاستمداران نرفت. خان‌ها، مالکان، زمین‌داران و صاحبان پست و مقام مورد توجه او نبودند. برای تأثیرگذاری و انجام رسالت خود بسیار صبور بود و برای آنکه جایگاهی برای شیعیان در ماتریس قدرت و ثروت لبنان کسب کند، ابتدا به دنبال تربیت افراد رفت و در دورانی که نه تنها در لبنان و خاورمیانه بلکه در سطح جهان، اندیشمند بودن با مارکسیست بودن تساوی داشت، در پی تربیت اعتقادی و شیعی جوانان برآمد.

او به واسطه تسلطی که بر متون دینی و تاریخ داشت متوجه بود که عمل سیاسی بدون پشتوانه‌های اخلاقی و اعتقادی به تدریج به پوسته‌ای تهی تبدیل می‌شود. او به دنبال تربیت اعتقادی و اخلاقی جوانان شیعه بود تا نسلی مؤمن، کارآمد و مؤثر به جامعه ارائه دهد.
این ژرف اندیشی امام موسی صدر نسبت به معاصران خود بی‌نظیر بود: تربیت اعتقادی و عقلانی قبل از مدیر شدن و قبل از کار و مبارزه سیاسی، این تفاوتی بود که شخص مؤمن با یک کمونیست داشت.

کمونیست شدن کار سختی نبود؛ صرفاً متونی مطالعه می‌شد و شخص کمونیست در قالب تشکیلات سیاسی به فعال سیاسی تبدیل می‌شد. در حالی که مؤمن شدن انحصاراً از طریق مطالعه و تسلط بر متون به دست نمی‌آید. طهارت نفس، ممارست اخلاقی و نهادینه شدن کلام و روح حق طلبی در ظاهر و باطن انسان کار سهلی نیست. امام موسی صدر به نیکی می‌دانست که کار سیاسی و مدیریتی در چهارچوب‌های اسلامی ابتدا نیاز به تربیت‌های عقیدتی و اخلاقی دارد.»

درباره نویسنده

دکتر محمود سریع‌القلم، متولد ۱۳۳۸ در تهران، پژوهشگر حوزه توسعه، علوم سیاسی و تاریخ معاصر ایران و نائب رئیس مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، عضو هیئت علمی و استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی است.

او در یکی از درس‌گفتارهای اندیشه و عمل موسسه با نام «امام موسی صدر؛ ستیز با پوپولیسم» نیز بخشی از نظرات خود را بازگو کرد.