معرفی و نقد کتاب
نوشتارهای تربیتی با نثری روان و خوش‌خوان
ویژگی‌های آثار و نوشته‌های آیت الله سید رضا صدر
محمد قبادی، پژوهشگر تاریخ
آقا سیدرضا صدر (اردیبهشت ۱۳۰۰ – آبان ۱۳۷۲ش) در خاندانی زاده شد که جملگی از اهالی علم بودند و عمل.
پدرش آیت الله العظمی سیدصدرالدین صدر از مراجع تقلید و از مراجع ثلاث بود که به دعوت مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری راه قم گرفت و پس از رحلت آن عالم جلیل‌القدر، در قدر و قوام حوزه علمیه قم کوشید و در این مهم آیات عظام سیدمحمد حجت کوه‌کمری و سیداحمد خوانساری همان اندازه کوشیدند که چشم عالم تشیع از آنان امید داشت. در دعوت از مرجع علی‌الاطلاق شیعه مرحوم حاج آقا حسین بروجردی تلاش موثر کرد و برای ثبات در مرجعیت شیعه جای نماز خود را به ایشان واگذارد و خود به تربیت شاگرد و تالیف اثر نشست و سرانجام در پنجم دی ۱۳۳۲ در قم درگذشت و در کنار مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) به خاک سپرده شد.
مادرش بی‌بی صفیه طباطبایی قمی از سلاله سادات و از خاندان علم و عمل بود. او فرزند آیت الله سیدحسین طباطبایی قمی است که مراتب علمی و تلاش‌های ظلم‌ستیزانه آن عالِم در دوره سلطنت رضا شاه امری آشکار است. بی‌بی صفیه تا آن زمان که حیات داشت چشم به راه رسیدن خبری از لبنان بود چرا که سال‌ها از ربودن امام موسی صدر می‌گذشت. شاید و بلکه حتما سیدموسی چشم و چراغ و گل سر سبد این خاندان بود که همه چشم به راهش بودند و در این میان حاج آقا رضا آنچه از دستش می‌آمد برای این چشم و چراغ کرد، حتی اگر بدانیم که با آن جایگاه علمی پایش به ناکجا آبادها که باز نشد. (شرحش بماند برای بعد…)
او نه برادر بزرگتر! که سمت استادی بر امام موسی داشت، هرچند که خودش سال‌ها شاگردی کسی را در چنته داشت که مسیر تاریخ را در دنیا تغییر داده بود. شاگردی درس فلسفه و عرفان در خدمت استادی چون حاج آقا روح‌الله خمینی (امام خمینی «ره») ورای شاگردی‌اش در فقه و اصول نزد آیات عظام سیدصدرالدین صدر، سیدمحمد حجت کوه‌کمری و سید محمد محقق بود.
این برجسته‌ترین شاگرد امام خمینی در فلسفه چنان در دانش خود تبحر داشت، که این استاد مسلم شاگردیِ فرزندش حاج آقا مصطفی را به او حواله داده بود چرا که به تعبیر آیت الله سید مرتضی مستجابی «بعد از علامه طباطبایی هیچ کس اسفار ملاصدرا را مثل حاج آقارضا تدریس نکرد.»
ویژگی های آثار سید رضا صدر
آقا سیدرضا صدر از معدود عالمانی است که به‌رغم گستره علمی وسیع و توانایی ارائه نظرات تخصصی در حوزه‌های مختلف دینی، قلمش را به مخاطبان خاص اختصاص نداده بلکه آثارش از ویژگی‌هایی برخوردار است که برای مطالعه عموم علاقه‌مندان مطلوب و مناسب است، از این‌رو سعی شده تا در این مجال ضمن معرفی آثار تخصصی ایشان در حوزه‌های فقه و فلسفه، آثاری با مخاطبان گسترده‌تر در اقشار مختلف جامعه معرفی گردد. این آثار از این رو برای چنین مخاطبانی تعریف میشود که بدانیم اساسا رویکرد حاج آقا رضا صدر در تالیف این آثار رویکردی تربیتی و اخلاقی بوده و نشان از دغدغه‌های اجتماعی دارد.
یک. در معرفی آثار قلمی آقا سیدرضا صدر چند نکته اهمیت دارد، نخست اینکه این آثار از نظر نوشتاری بسیار روان و خوش‌خوان بوده و خواننده را به تکلف نمی‌اندازد و این سبک و سیاق در نوشتار تقریبا نقطه مقابل شیوه تربیتی بسیاری از عالمان طراز اول است که برای اصلاح جامعه و رشد و تعالی آن دست بر قلم برده‌اند.
دو. نکته دوم که در بسیاری از آثار آیت الله صدر وجود دارد و می‌توان آنرا به عنوان سبک و سیاق نوشتاری وی برشمرد اینکه مرحوم سیدرضا صدر پس از طرح مباحث مورد نظر خود، خواننده را با سوال مواجه می‌کند. به معنای دیگر او خواننده را با فطرتش روبرو می‌کند و جان کلام را به خواننده القاء می‌کند و این شیوه ایست که قرآن به وی آموخته است. او در «تمهید قرآن شناسی» اشاره می‌کند که قرآن در آیه ۳۹ سوره یوسف، «به صورت استفهام و به شکل خطابه (در اصطلاح منطق) نازل شده و وجدان بشر را مورد پرسش قرار داده است که پاسخ آری و یا نه بدهد و چون پاسخ نه را، وجدان بشر غلط می‌داند، پس پاسخ آری خواهد بود و بس.»
سه. اما نکته دیگر که در آثار آیت الله صدر اهمیت دارد و باید بدان توجه کرد اینکه این آثار از یک پشتوانه علمی و معرفتی مبتنی بر مبانی اعتقادی و اصیل شیعی برخوردار است که در همراهی با دغدغه و رویکردی که وی در اصلاح، تعلیم و تربیت جامعه داشته، می‌تواند زمینه ساز تربیت جوانانی باشد که در مسیر تکامل انسانی برای رسیدن به جامعه جهانی مهدوی، از ارزش و اعتبار والایی برخوردار باشد.
چهار. چهارمین نکته در آشنایی با آثار و تالیفات حاج آقا رضا صدر گستره تالیفات وی از منظر موضوع است. در یک تقسیم بندی مشخص از این آثار ما می‌توانیم با تالیفاتی در زمینه اخلاق و ادبیات (اعم از نظم یا نثر)، تاریخ و تفسیر، فلسفه و معارف دینی و قرآنی در میان این آثار دست بیابیم. در میان این آثار یک اثر نیز در حوزه ترجمه وجود دارد که در جای خود از اهمیت و جایگاه آن در میان این آثار صحبت خواهد شد. جمله آثار آیت الله حاج آقا رضا صدر پس از رحلتش به دست حجت الاسلام و المسلمین سیدباقر خسرو شاهی تصحیح و به همت انتشارات بوستان کتاب قم بارها و بارها چاپ و باز نشر شده است.
عناوین تالیفات
۱) الاجتهاد و التقلید، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، [بی تا]. مقدمه کتاب در شوال ۱۳۸۹ برابر با آذر-دی ۱۳۴۸ در تهران امضاء شده است. این کتاب در ۱۳۷۸ش باز نشر گردید.
۲) اربعون مائتا مساله، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش. آیت الله سیدرضا صدر در ۲۳ رجب ۱۳۸۳ برابر با ۱۹ آذر ۱۳۴۲ بر این کتاب مقدمه نگاشته، اما نمی‌دانیم که آیا این کتاب در همان سال یا سال‌های نزدیک بعد از آن چاپ و منتشر شده است، یا نه؟! اما به هر تقدیر باید دانست که این کتاب در برگیرنده ۲۴۰ سوال فقهی در زمینه نماز است که پاسخ دادن به آن می‌تواند دلیلی باشد بر قوه اجتهاد پاسخ‌دهنده به آن سوالات. کتاب در دو فصل کلی تنظیم شده به نحوی که در فصل نخست سوالات به تفکیک موضوع یکی پس از دیگری مطرح شده، و در فصل دوم به همان ترتیب به سوالات پاسخ مبسوطِ اجتهادی داده شده است.
۳) استقامت، تهران، انتشارات روزبه(بنیاد بعثت)، [بی تا]. «شب پنجشنبه؛۱» عنوانی فرعی برای این کتاب و نخستین مجموعه از سخنرانی‌ها و درس‌های اخلاقی و اجتماعی آیت الله صدر است. این جلسات از حدود سال‌های ۱۳۲۸ش در بیرونی منزل آیت الله سیدصدرالدین صدر آغاز شد و بیش از یک دهه ادامه داشت. آیت الله صدر در مقدمه ای که بر کتاب نگاشته انگیزه و روش نگارش را توضیح داده و می‌نویسد: «چند سالی است که شب‌های پنجشنبه در محضر گروهی از آقایان فضلای حوزه علمیه قم ، سخنانی در موضوعات مختلف اخلاقی و اجتماعی، ایراد می‌کنم و مطالبی درباره این دو مکتب پربار اسلام بیان می‌دارم.» با این مطلع وی به روش تالیف این کتاب اشاره می‌کند و در پایان از خداوند می‌خواهد تا توفیق رفیقش گردد تا «نویسنده و خواننده از تربیت یافتگان این مکتب بشوند.» مقدمه این اثر در ۲۵ مرداد ۱۳۳۴ امضاء شده است اما دومین بحث کتاب، تحت عنوان «استقامت۱» مطرح شده تاریخ «شب پنجشنبه ۱۵ ربیع الاخر ۱۳۶۹ برابر با ۱۴بهمن ۱۳۲۸» با خود دارد و آخرین بحث نیز با عنوان «نکوهش لجاج» تاریخ « شب پنجشنبه ۱۲ صفرالخیر ۱۳۷۰ برابر با ۲ آذر ۱۳۲۹» بر پیشانی خود دارد. کتاب استقامت ۲۶ فراز دارد که به موضوعاتی چون «استقامت در قران»، «راه‌های کسب استقامت»، «استقامت برای خدا»، «استقامت در جهاد»، «استقامت در عهد و پیمان»، «استقامت در برابر فقر»، « استقامت در برابر مرض»، «استقامت در مصایب» و… می‌پردازد.
۴) پیشوای شهیدان، قم، ۲۲بهمن، [بی تا]. این اثر که برخی پژوهشگران حوزه تاریخ عاشورا از حیث سبک نگارش و روش پردازش متن، از آن به «لهوف مدرن» یاد می‌کنند در ۱۳۷۹ش برای نخستین بار باز نشر داده شد. کتاب «پیشوای شهیدان» یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین آثار قلمی آقا سیدرضا صدر به شمار می‌رود. کتاب روایتی پراحساس از زندگی امام حسین علیه السلام را به خواننده ارائه می‌دهد و او را با خود در سه بخش با عناوین «شهادت و جهاد»، «اسارت» و «شهید و شهادت» و یک «کلیات» در ابتدای کتاب همراه می‌کند. کتاب در ۱۲ بهمن ۱۳۵۵/۱۳ صفر ۱۳۹۷ به «نهمین زاده حسین علیه السلام» تقدیم شده و در آغاز بحث تعریفی از «راهی که حسین علیه السلام پیمود» ارائه می‌دهد که به زعم نگارنده این سطور پاسخی است غیرمحسوس به کتاب «شهید جاوید» اثر آیت الله نعمت الله صالحی نجف‌آبادی، اما آنچه بیش از آن اهمیت دارد تبیین و توضیحی است که آیت الله صدر راجع به برخی اصطلاحات در جریان سیاسی آن روزگار ارائه می دهد و ما می‌دانیم که در فضای سیاسی سال‌های آخر رژیم پهلوی جهان بینی چپ در میان برخی جوانان مبارز و فعال در عرصه سیاسی رخنه کرده بود و همین جریان برای پیشبرد اهداف مبارزاتی خود برخی اصطلاحات را به استخدام میگرفت و این استخدام را با ادبیات عاشورایی امام حسین علیه السلام در هم می‌آمیخت و این مهم در نگاه آیت الله صدر غیر قابل چشم پوشی بود از این رو وی در ابتدای این کتاب نسبت به دو واژه مهم «انقلابی» و «مجاهد» که در آن برهه زمانی کاربرد یافته بود عکس العمل نشان داده، به تبیین و توضیح آنان و نسبت‌شان به حرکت امام حسین علیه السلام می‌پردازد. او در این تبیین و توضیح امام حسین علیه السلام را یک مجاهد توصیف می‌کند و راه او را نه راه انقلاب و کوشش اش را نه کوششی برای به دست آوردن قدرت توصیف می‌کند، بلکه «قیام حسین علیه السلام برای شهادت بود و حسین پیشوای شهیدان.» آقای صدر همچنین نهضت امام حسین علیه السلام را «جهاد فی سبیل الله» و «جهاد فی سبیل النفس» می‌خواند و حسین را «سرور مجاهدان در راه خدا» معرفی می‌کند و سخن راجع به این اثر بسیار است… .
۵) تفسیر سوره حجرات (شامل بیش از پنجاه بحث از مباحث الهی،اجتماعی،حقوقی قرآن)، تهران، کتابخانه صدر، ۱۳۳۸ش. این اثر در ۱۳۷۹ش، به عنوان اولین اثر از «مجموعه آثار آیت الله سیدرضا صدر» باز نشر گردید و زندگی‌نامه‌ای مفصل از سیدرضا صدر به قلم سیدباقر خسرو شاهی در ابتدای آن درج شده است. راجع به انتخاب این کتاب به عنوان اولین اثر از مجموعه آثار، شایدمناسب باشد که گفته شود این انتخاب بی‌ارتباط با اولین فعالیت آیت الله صدر در این حوزه نباشد، چون ما می‌دانیم که جلسات درس تفسیر سوره حجرات جزء اولین فعالیت‌های جدی آقای صدر است که پس از چندی به دست چاپ سپرده شد. وی در «سرآغاز» این اثر اشاره می‌کند: «شاید ماه صفر ۱۳۶۷ قمری [دی ۱۳۲۶] بود و تازه از مشهد مقدس به قم مراجعت کرده بودم که دوستم آقای مهدی قائم‌الصباح پیشنهاد کرد که در هر هفته، شبی در منزل ایشان، درباره تفسیر کلام الله مجید بحث کنیم. بحث تفسیری ما از آغاز قرآن شروع نشد، بلکه […] نخستین سوره‌ای که مورد بحث قرار گرفت، سوره مبارکه حجرات بود.» انتخاب این سوره نیز بر اساس همان دغدغه‌های فکری آیت الله صدر انتخاب شده است. همو در علت انتخاب این سوره می‌نویسد که انتخاب سوره حجرات از این‌رو بوده که این سوره از نظر طرح «مباحث اجتماعی و تربیتی قرآن» دارای مضامینی «بسیار عالی و پرارج است.»در این تفسیر که با قلمی روان و شیوا نگارش یافته ضمن بیان شأن نزول هر آیه، مباحث ادبی آن را نیز مطرح می‌نماید. نکته قابل توجه در اثر باز نشر یافته، اینکه باید دانست در ابتدای این کتاب، آیت الله صدر بحثی را تحت عنوان «تمهید قرآن شناسی» مطرح می‌کند که پیش از این در ۱۳۶۶ش و به کوشش مرحوم آیت الله حسن سعید طهرانی صورت کتابی مستقل منتشر شده بود. آیت الله صدر در ابتدای این تمهید به نکته‌ای اشاره می‌کند که برای علاقه‌مندان و پژوهشگران قرآنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. وی در این مقدمه کوتا می‌نویسد: «قرآن شناس بایستی از بسیاری از علوم ادبی، تاریخی، فلسفی، اصولی و فروعی آگاه بوده و دارای فهمی صحیح و هوشی سرشار و آشنای به زبان قرآن باشد، تا بتواند از این دانش بهره‌ای برگیرد…».
۶) حسد، قم، چاپخانه دارالعلم، ۱۳۳۸ش. «شب پنجشنبه؛۲» عنوان فرعی این کتاب و دومین بحث از جلسات اخلاقی شب‌های پنجشنبه است. جلساتی که به کتاب «حسد» منتج میشود از «شب پنجشنبه ۴ ربیع الاول ۱۳۷۰ مطابق ۲۳ آذر ۱۳۲۹» آغاز میشود و تا دو جلسه بعد از «شب پنجشنبه ۲۴ شعبان ۱۳۷۰ مطابق ۹ خرداد ۱۳۳۰» ادامه می‌یابد و پس از یک مقدمه نسبتا مفصل به موضوعاتی چون «قرآن از حسد نکوهش می‌کند»، «قرآن پاکیزگان از حسد را می‌ستاید»، «نشانه‌های حسد»، «زیان‌های اجتماعی حسد» و بسیاری عناوین دیگر می‌پردازد. آقای صدر در معرفی این کتاب خود اشاره می‌کند که نخستین این مجموعه «یکی از برجسته‌ترین صفات پسندیده یعنی استقامت بود که هم خودش از صفات نیک به شمار می‌رود و هم راه دارا شدن بیشتر به صفات نیک و کمالات روحی و افتخارات فردی و اجتماعی در دو جهان بود»، و از همین جهت وی بحث دومش را در این مجموعه به «یکی از نکوهیده‌ترین صفت‌ها یعنی حسد » اختصاص می‌دهد «که هم خود بسیار بسیار نکوهیده است و هم ریشه بسیاری از صفات پلید می‌باشد.» او در مقدمه این کتاب ضمن برشمردن مضرات حسد برای فرد و جامعه تاکید می‌کند که این کتاب کوششی نو در طرح مباحث اخلاقی و لازم است تا دانشمندان «برای اصلاح افراد» یک جامعه چنین کتاب‌هایی تالیف کنند. این اثر در ۱۳۷۹ش باز نشر گردیده است.
۷) حُسن یوسف، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۶۳ش. کتاب «حسن یوسف» روایتی از زندگی حضرت یوسف علیه السلام که مبتنی بر قرآن است. به تعبیر دیگر داستانی قرآنی است تا «فصلی از انسان شناسی گشوده گردد.» این زیبا ترین داستان قرآن که نویسنده آن برای مخاطبی عام نگاشته ایت متنی روان و سلیس دارد و در سه بخش تبیین شده است. بخش نخست روایتی برگرفته از قرآن است و در بخش دیگر «از رهنمود‌های قرآن» سخن به میان آمده است. در این بخش آقای صدر هشتاد و یک اصل برگرفته از این سوره قرآن را در موضوعاتی مختلفی چون تاریخی، اجتماعی، اخلاقی، فقهی، قضایی و … بیان کرده است. او بخش آخر (بخش سوم) از کتابش را به «سرگذشت یوسف از تورات» اختصاص داده تا خواننده بتواند شخصیت این پیامبر را از دو منظر مورد توجه قرار دهد. اما آنچه به نظر می‌رسد آیت الله صدر در این کتاب در پی اش بوده بیان اهمیت اجتماعی این داستان قرآنی است، و از همین روست که اشاره می‌کند: «[این داستان] از نظر اجتماعی نیز اهمیت بسیار دارد. آیین کشور گیری و کشورداری را به جهانیان می‌آموزد. برای سعادت خلق برنامه‌ریزی می‌کند، با تدبیر به استقبال تقدیر می‌رود و آینده‌نگری و پیش‌بینی داشتن را تعلیم می‌دهد. آن گاه جهان مادی را زیر پا می‌گذارد […].» «حسن یوسف» نیز همچون دیگر آثار آیت الله صدر در ۱۳۷۶ش باز نشر گردید.
۸) خلیفه النبی و یوم الانسانیه، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش. این کتاب ابتدا تحت عنوان «یوم الانسانیه» و به همت حسینیه عمادزاده اصفهان در ۱۳۷۰ش و در ۸۸صفحه منتشر گردید. در ۱۳۷۹ش نیز حسین شانه‌چی همین اثر را ترجمه و تحت عنوان «رستاخیز نور» در تهران، انتشارات تاسوعا روانه بازار نشر نمود. این اثر سرانجام تکمیل و در ۴۸۳ صفحه و با عنوان «خلیفه النبی و یوم الانسانیه»، انتشار یافت.
۹) دروغ، تهران، [بی جا]، [بی تا]. این اثر در زمان انتشارش با عنوان فرعی «شب پنجشنبه؛۳» نیز شناخته می‌شد و در ۱۳۷۸ش باز نشر یافت و تا سال ۱۳۹۴ش هفتمین چاپش را تجربه کرد. همانطور که از عنوان فرعی این کتاب برمیآید موضوع آن سومین بحث از مجموعه بحث‌های اخلاق آیت الله صدر است که با «استقامت» شروع شد و با «حسد» ادامه یافت و به «دروغ» رسید؛ البته همو در توضیح این سلسله جلسات در «سرآغاز» سخن می‌نویسد: «بحث از حسد که پایان یافت، یکی از دوستان پیشنهاد کرد که موضوع سخن را وجود مقدس حضرت ولی عصر علیه السلام قرار دهیم. این پیشنهاد به تصویب رسید و افتخار آن که یک سال موضوع سخن ما در شب‌های پنجشنبه درباره آن حضرت باشد، نصیب ما گردید؛ امیدوارم که روزی یادداشت‌های آن منتشر شود و تقدیم دوستان گردد.» و ما نمی‌دانیم ، آیا این یادداشت‌ها همان کتاب «راه مهدی» است یا اینکه تا کنون منتشر نشده است. آقا سیدرضا صدر بر این کتاب یک سرآغاز نگاشته که تاریخ «۹ محرم ۱۳۸۲/۲۱ خرداد ۱۳۴۱» با خود دارد و یک مقدمه که در «شب جمعه ۱۰ شعبان ۱۳۸۳/۶ دی ۱۳۴۲» امضا کرده است. به نظر می‌رسد با توجه به اشاره کوتاهی که وی در «سرآغاز» می‌نماید بین جلسات این بحث فاصله افتاده است، و از طرفی معلوم نیست که جلسات از کدام شب پنجشنبه آغاز شده و تا به کی ادامه داشته اشت. اولین بحث کتاب با کلامی از امیرالمومنین علی علیه السلام آغاز میشود که إنَّ اَعظَمَ الخَطایا عِندَ اللّهِ اللِسانُ الکَذُوبُ (بزرگ‌ترین گناهان نزد خدا،زبان بسیار دروغ‌گو است.) و پس از آن بحث‌ها یکی پس از دیگری در ۲۴ بحث/جلسه و با عناوینی چون «دروغ و دورویی»، «علامت‌های منافق»، «ریشه دروغ»، «دروغ و ایمان»، «دروغ گناه کبیره است»…، «زیان‌های اجتماعی دروغ »، «زیان‌های اقتصادی دروغ»، «زیان‌های روانی دروغ» و… زمینه‌ها، عوامل، ابعاد و عواقب دروغ را بررسی می‌کند.
۱۰) راه علی(ع)، قم، موسسه در راه حق و اصول دین، [بی تا]. این کتاب بااهمیت و پرمحتوا اما کم حجم نمی از دریای بیکران شخصیت امیرالمومنین علی علیه السلام است که معرفت به او «سعادت بشریت است» و به اطمینان می‌توان گفت که از همین روست آیت الله صدر به دانشوران و پژوهشگران توصیه می‌کند، در راه شناخت این «ستاره درخشان بشریت و چراغ رهنمای انسانیت» تلاش کنند، «شاید بتوانند علی علیه السلام را بشناسند و بشناسانند.» این اثر به‌طور کلی در هفت عنوان تنظیم شده؛ «سودای علی»، «عدل علی»، «جوانمردی»، «حکومت»، «عبادت»، «روش»، «شهادت» عناوینی است که به منش و روش و نحوه حکومت‌داری علی علیه السلام اشاره دارد و مقدمه آن در «۱۹ رمضان ۱۴۰۱/۳۰ تیر ۱۳۶۰، قم» امضاء شده است. آیت الله صدر در فرازی از کتابش ضمن اشاره به معنای عدل، «عدل حکومتی» را یکی از آن اقسام عدل بر‌می‌شمارد و می‌نویسد: «عدل حکومتی، عدل در اداره کشور است. عدالت با مردم است که تحت فرمان حکومت قرار دارند. تامین آسایش، جلوگیری از محروم شدن و مورد تعدّی قرار گرفتن، از حقوق اولیه ملّت است. […]عدل حکومتی وقتی است که حق کسی از طرف دولت و دولتیان پای‌مال نشود. […]در حکومت علی پست خالی بماند، رواست، ولی ظالمی منصبی را شاغل باشد، نارواست. […] از ویژگی‌های عدل حکومتی علی علیه السلام این بود که آزادی را از دشمنانش سلب نکرده بود […]».
۱۱) راه قرآن، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۶۵ش. آیت الله صدر در این کتاب درصدد است تا مفاهیمی از قرآن را برای خوانندگانش توضیخ دهد، و آن را شناخت راه قرآن می‌داند که خود در آن گام نهاده است. او شناخت این راه و سلوک در آن را منوط به این شرط می‌داند که سالک این راه «بایستی اول، آنچه نظریه و افکار در مغز خود خزانه کرده [است]، همه را نادیده انگاشته و سپس به سوی قرآن رو [کند] و نظریه را از قرآن بگیرد؛ تا سعادت خود و دگران را تامین [سازد]. قرآن دانی، همین است و بس»، نه اینکه نظریه‌ای را بگیرد و آن را به قرآن نسبت دهد و در پی شاهدی از قرآن بگردد. این سخن، سخنی معقول و منطقی است اما آنچه درباره موضوعات مطرح شده در کتاب باید گفت اینکه، در نگاه نخست به مباحث مطرح شده در آن، اینگونه به ذهن متبادر میشود که «وحدتی میان مطالب این کتاب نیست و جستارهایش ارتباطی با یکدیگر ندارند»، و این سخنی است که نویسنده هم تردیدش را مطرح کرده و هم به این تردید پاسخ داده است. او در پاسخ به این تردید می‌نویسد: «اگر اندیشه‌ای به کار رود دانسته میشود که همه مباحث کتاب در یک اصل اساسی شرکت دارند و آن راه قرآن است.» با این توضیح عقیده نگارنده این سطور بر این است که سرفصل‌های مطرح شده در کتاب، مجموعه ای از معارفی قرآنی است که بخشی از دغدغه های فکری آقا سیدرضا صدر، او را به این سمت سوق داده است و سرفصل‌‌‌‌ها بدین شرحند: «چراغ راه»، «نه افراط و نه تفریط»، « نه جبر و نه تفویض»، «رساله حضرت هادی علیه السلام»، «تدبیر و تقدیر»، «نه کاپیتالیسم، نه سوسیالیسم»، «نه تصوف ملامتی، نه تظاهر و ریاکاری»، «نه اسراف و تبذیر، نه بخل و تقتیر»، «مرز بندی عریزه»، «میانه روی در عبادت»، و… . این کتاب در ۱۳۷۹ش باز نشر گردید.
۱۲) راه محمد (ص)، تهران، مرکز نشر ارغنون، ۱۳۷۰ش. این کتاب روایتی از زندگی پیامبر مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) است که آقا سیدرضا صدر آن را بیان کرده و البته تاکید می‌کند که «این کتاب تاریخ زندگانی پیغمبر خاتم نیست؛ چون نویسنده‌اش مورخ نیست […] اگر بگوییم بهره‌ای است از تاریخ حیات آن حضرت و نگاهی است کوتاه به راه او، شاید به گزاف نگفته باشیم.» همانطور که آیت الله صدر می‌نویسد این کتاب کوششی است در معرفی راه محمد (ص) در زندگی فردی و اجتماعی و تعامل آن حضرت با افراد خانواده. این کوشش در مقام بیان گوشه‌ای از راه آن حضرت در «تاسیس ملت» و حکومتی که نظیرش نبوده است. این اثر در ۱۳ بخش زندگانی پیامبر را از کودکی، پدر، اجداد و نیاکان، دوران نوجوانی و جوانی، زمینه‌های ظهور، بعثت، معجرات آن حضرت، استقامت در ترویج دین، هجرت، تاسیس ملت، سیره اخلاقی و روش حکومت داری، مستند به آثار کهن در شیعه وسنی در بر می‌گیرد. این کتاب که تاریخ نگارش آن معلوم نیست (اگرچه می‌تواند حدس زد که در دهه ۱۳۶۰ ش نگاشته شده باشد) در بیش از ۶۰۰ صفحه در ۱۳۸۳ش باز نشر گردید و تا سال ۱۳۹۳ش به چاپ پنجم خود رسید.
۱۳) راه مهدی (عج)، قم، بوشتان کتاب، ۱۳۷۸ش. آیت الله سیدرضا صدر این کتاب را به «حجت یزدان»، «یازدهمین فرزند امیرالمومنین»، «نهمین فرزند حسین»، «چهارمین فرزند شاه خراسان» و «یگانه فرزند امام حسن عسکری» تقدیم کرده که تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۷۱/۱۳ صفر ۱۴۱۳ در پای خود دارد. «راه مهدی» راجع به خاستگاه فطری اندیشه ظهور مصلح پرداخته و با استدلال عقلی و استناد به روایاتی از پیامبر اسلام (ص) و ائمه هدی (ع) اثبات کرده است که منجی و مصلح، شخص معین و معصوم از آل رسول الله (ص) است. نویسنده در این کتاب با بررسی اوضاع عصر حضور و غیبت صغری و کبری و چگونگی ارتباط حضرت مهدی علیه السلام با مردم، به تبیین روند غیبت ایشان و کیفیت استفاده آنان از هدایت‌های آن امام غایب از نظر پرداخته است. در این کتاب می‌خوانیم که «در عدل عالم گیر و حکومت واحد جهانی، تبعیضات نژادی وجود ندارد؛ چون حکومت مردم است […] حکومت واحد جهانی، حکومت یک تن نیست، حکومت یک حزب نیست، حکومت خلق است و قدرت در دست مردم است[…] حکومت واحد جهانی تحقق پذیر نیست، مگر در صورتی که ملت‌ها خواستار آن باشند.» این اثر که در ۱۳۷۹ش به عنوان اثر برگزیده «جشنواره مهدویت» شناخته شد، هشت سرفصل با خود دارد که به ترتیب عبارتند از: «امید و عدالت»، «بشارت و اشارت»، «پدر و مادر»، «سفرای کبار»، «معجزاتی چند از حضرتش در زمان غیبت صغری»، «شرفیابی در غیبت صغری»، «شرفیابی در غیبت کبری» و آخرین عنوان اختصاص دارد به «سروده‌هایی از مرحوم حضرت آیت الله حاج سیدرضا صدر در مدح حضرت ولی‌عصر (عج). این فصل اخیر از این حیث که تاکنون اشعار آقای صدر به صورت منظم منتشر نشده است حائز اهمیت است.
۱۴) زن و آزادی، قم، موسسه مطبوعاتی دارالفکر، ۱۳۴۳ش. این کتاب بارزترین صحنه مواجهه و مبارزه قلمی آیت الله صدر در عرصه سیاسی با رژیم پهلوی است اگرچه باید به گفته نویسنده اکتفا کرد و گفت، «مباحث این کتاب اجتماعی است». اثر در بحبوحه‌ای از تبلیغات پر سر و صدای رژیم پهلوی نوشته و منتشر شد که رژیم قصد داشت بر اساس بندی از لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی حق رای به زنان اعطا کند وبه همین بهانه شروع به تبلیغاتی زد که در آن صدای آزادی زنان» از همه چیز بلندتر بود و آقای صدر پس از شنیدن آن نسبت به این هیاهو واکنش نشان داد. او در فراز نخستین کتابش نه زنان بلکه «عقلا و خردمندان» را زنهار می‌دهد: «آزادی، مفهوم دلنشینی است، ولی مصادیق زشت و زیبا دارد؛ از همین رو همه مصادیق آن نزد عقل پسندیده نیست، زیرا آزادی در برابر محدود بودن است. اگر مقصود از آزادی، چیزی باشد که در برابر محدودیت قانون قرار گیرد، بی بند‌و‌باری خواهد بود، و از خطرناک‌ترین چیزهاست.» آقای صدر در انتخاب موضوع راه درست رفته بود که حساسیت رژیم را برانگیخت و رژیم را مصمم در جمع‌آوری کتاب نمود و «زن و آزادی» را در کنار آثار دیگر نویسندگان ومتفکران ایرانی جزء کتاب‌های ممنوعه اعلام کرد. او در این اثر خوانندگانش را به فطرت‌شان ارجاع می‌دهد و استدلال‌های خود را مبتنی بر عقل و به دور از تعصب و تمایلات قلبی معرفی می‌نماید. نکته جالب توجه این اثر شاهد مثال‌هایی است که آقای صدر از روزنامه‌ها و مجلاتی چون کیهان، اطلاعات، تهران مصور خواندنی‌ها بیان می‌کند، این در حالتی است که در آن سال‌ها کمتر طلبه و روحانی‌ای علاقه به مطالعه روزنامه یا مجله داشت؛ چه رسد به عالمی چون آیت الله سیدرضا صدر.
۱۵) زیارتنامه حضرت رضا علیه السلام. دو نسخه از این کتاب که ظاهراً در سال های دور در قطع جیبی به دفعات چاپ شده، در کتابخانه شخصی امام موسی صدر (برادر ایشان) در بیروت موجود است و احتمالاً در برخی دیگر از کتابخانه‌های شخصی خاندان صدر و یا کتابخانه‌های عمومی بتوان نسخه‌های دیگری از آن یافت. یکی از این دو نسخه در ۱۶۶ صفحه و چاپ ششم است که هزینه آن را حاج مهدی فرهومند خوانساری پرداخته و دیگری نسخه‌ای است که به اهتمام کتابفروشی محمد علی علمی در تهران در ۱۰۷ صفحه به چاپ رسیده و هر دو به خط احمد نجفی زنجانی است. آیت الله سیدرضا صدر در مقدمۀ کتاب به تاریخ پانزدهم مهرماه ۱۳۳۹ (جمعه پانزدهم ربیع الثانی ۱۳۸۰) می‌نویسد: «هنگامی که در مشهد مقدس مشرف، و از آستان بوسی امام هشتم علیه السلام سعادتمند بودم، زیارتنامه‌ای در دست زوّار دیدم که از مدارک معتبر نقل نشده بود. لذا از خدای بزرگ خواستم که هنگام مراجعت، زیارتنامه‌ای برای حضرتش بنویسم و به زوّار وجود مقدسش تقدیم دارم تا از آن زیارت بخوانند. اگر این آرزو محقق شود، برای خود سعادتی می‌دانم. امید است که زوّار محترم هم پدرم را از دعای خیر فراموش نکنند.»
نویسنده در ادامه، ثواب زیارت امام رضا را به تفصیل بیان کرده و اهمیت آن را شرح می‌دهد. او همچنین در یکی از بخش های مقدماتی کتاب با اشاره به روایتی از امام رضا که فرمود: «بد‌ترین خلق خدا مرا با زهر می‌کشد، سپس مرا در خانه‌ای تنگ و دیار غربت مدفون می‌سازد.» با پیوند زدن روایت مذکور به زمانه‌ای که این کتاب در آن نوشته شده، به بیان نارضایتی خود از وضع حرم امام رضا (ع) پرداخته و می‌نویسد: «امید است که روزی برسد این خانه تنگ وسعت یابد.» از جمله نکاتی که مولف به آن توجه کرده، شیوه رفتاری زائران در داخل حرم مطهر است. متاسفانه یکی از آسیب‌های جدی در فعالیت‌های مذهبی، برخی روش‌های غلط است که کمتر به اصلاح آن‌ها پرداخته شده است. آیت الله صدر که در سایر آثار تالیفی خود هم به این مهم توجه داشته، در فرازی از این کتاب، رفتارهای زوّار را مورد توجه قرار داده و ضمناً توصیه‌هایی را به منظور رعایت حقوق سایر زوّار مطرح کرده و می‌نویسد: «در آستان قدس بسیار مودب بودن، همیشه به ضریح مقدس توجه داشتن، از گفتگو با دیگران خودداری کردن، با خضوع و خشوع ایستادن، با تواضع و فروتنی نشستن، به دیوار تکیه ندادن، سر را به زیر انداختن، از توجه بیجا خودداری کردن، و جا را برای زوّار تنگ نکردن، زیارتنامه را بسیار آهسته خواندن و با آواز نخواندن و فریاد نکشیدن و اگر برای دیگری زیارت خوانده میشود، صدا را به اندازه‌ای بلند کردن که فقط او بشنود و بس، و مزاحمت زوّار فراهم نکردن. اگر با حضرتش سخنی گفته شود و یا از وجود مقدسش حاجتی خواسته شود، باید با ادب سخن گفتن و مقام معظمش با جلال و عظمت مورد خطاب قرار دادن و پس از انجام زیارت به زودی از حرم بیرون آمدن. زوّار عزیز باید بدانند که گردیدن دور ضریح از آداب زیارت نیست.» نویسنده سپس شرط استجابت دعا و نیل به ثواب‌ها و پاداش‌ها را به بحث گذاشته و مطالب مرتبط با موضوع زیارت امام رضا (ع) را ذیل این عناوین مطرح می‌کند: «اوقات زیارت، مقصود از زیارت، آداب زیارت، اذن دخول، دعای تشرف، زیارت مقنعه، زیارت مزار، زیارت عتیق، جامعه رضویه، زیارت کامل.»
وی در تشریح شیوۀ زیارت، مقدمات آن را نیز بیان می‌کند و در هر مرحله به چگونگی آن می‌پردازد. او در پایان تصریح می‌کند که خواندن این زیارت وظیفه زوّار است و مجاوران با زیارت‌های دیگر امام هشتم را زیارت کنند. همچنین در ادامه، زیارت جامعه کبیره و زیارت جوادیه و دعای بعد از زیارت هم آمده و پایان بخش آن، اقامه دو رکعت نماز و کیفیت آن ذکر شده است. و چون در این نماز، قرائت سوره یس و الرحمن نیز توصیه شده، در صفحات ابتدایی کتاب و پیش از شروع بحث اصلی، این دو سوره قرآن نیز درج شده تا زائر برای قرائت با مشکلی مواجه نشود. مولف در صفحات پایانی، مطالب دیگری مانند زیارت از راه دور، سعادت‌های زیارت امام رضا (ع)، نماز جعفر طیار و داستان شرفیابی دعبل خزاعی شاعر شیعه به حضور امام رضا (ع) و ماجراهای پس از آن و دعای کمیل و اهمیت آن را نیز به کتاب افزوده است. از ویژگی‌های مهم این کتاب بیان دقیق نشانی روایات با ذکر منبع و شماره صفحات است تا خود دچار اشکالی نشود که به سایر زیارتنامه‌ها وارد کرده است.
۱۶) صحائف من الفلسفه (تعلیقه علی شرح المنظومه للسبزواری)، قم، بوستان کتاب، ۱۳۷۹ش. این کتاب به عربی است و مقدمه آن در ذی‌القعده ۱۳۷۲ برابر با تیر – مرداد ۱۳۳۲ نگاشته شده، هرچند که ندانیم چاپ اولیه کتاب مربوط به چه زمانی است. همان طور که از عنوان اثر برمیآید کتاب در زمینه فلسفه به رشته تحریر درآمده و حاصل سال‌ها مطالعه و تحقیق در این حوزه توسط نویسنده می‌باشد، اما اگر بخواهیم دقیق‌تر موضوع کتاب را بیان کنیم باید بگویم که «صحائف من الفلسفه» شرح بخش فلسفه (غررالفرائد) از کتاب شرح منظومه اثر ملاهادی سبزواری و یک اثر تخصصی برای طلاب، دانشجویان، پژوهشگران و اساتید حوزه و دانشگاه است.
۱۷) الفلسفه العلیا، قم، بوستان کتاب، ۱۳۷۸ش. این کتاب درس‌گفته‌های آیت الله سیدرضا صدر در جمع تعدادی از فضلا و استادان فلسفه است و در آن همه مباحثی که به فلسفه متعلق میشود با شیوه و روشی متین و بیانی واضح و روشن به زبان عربی نوشته شده است. در این کتاب موضوعاتی چون؛ «فلسفه چیست؟»، «فلسفه و علم»، «نیاز به فلسفه»، «نتیجه و ثمره فلسفه»، «ربط و اتصال بین علم و فلسفه»، «بحث فلسفی و بحث علمی»، «اقسام فلسفه»، «موضوع فلسفه»، «تعربف فلسفه و تفسیر بعضی از اصطلاحات فلسفی (ماهیت و وجود، علت و معلول، جواهر و اعراض، قدم و حدوث، حرکت و سکون و…) مورد توجه قرار گرفته است و با بحثی راجع به «محسوس و معقول» پایان می‌یابد.
۱۸) فلسفه آزاد، به کوشش مهدی قائینی، قم، ۲۲ بهمن، ۱۳۵۹ش. این کتاب که در ۱۳۷۷ش باز نشر گردیده و مقدمه‌ای به قلم مرحوم قائینی دارد. همو درباره کتاب و موضوع آن می‌نویسد: «در این کتاب اصطلاحات و الفاظ فلسفی به بیان هرچه ساده‌تر آورده شده، و حتی برابرهای فارسی آن اصطلاحات و الفاظ برای تکمیل استفاده مراجعه کنندگان ذکر شده است و استدلال‌ها و برهان‌ها هر چه ساده‌تر و مفهوم‌تر و وسیع‌تر و فراوان‌تر آورده شده است، که الحق باید گفت از آن بهتر و شیواتر نمی‌توان آورد.» این توضیح کوتاه اما، نمی‌گوید که کتاب تحت چه شرایط نگارش شده و علت پرداختن آیت الله صدر به این چنین موضوعی در این سطح علمی که حتی «کسانی که به فلسفه و اصطلاحات و استدلال‌های آن ناآشنا و بی‌سابقه باشند، از این کتاب بی‌بهره نخواهند ماند.» واقعیت این است که این کتاب در شرایطی تبیین شد که فضای سیاسی برای بسیاری از مبارزان جوان در کش‌وقوس یک تفکر مارکسیستی و در جهت رد این موضوع که اساسا اسلام دین مبارزه نیست، قرار داشت.
در واقع این کتاب پس از انحراف عقیدتی سازمان مجاهدین خلق از اسلام به سمت مارکسیسم و تحت جلسات آموزش فلسفه به جوانان علاقه‌مند برگزار شدو این جلسه در ابتدای امر پیشنهادی بود که از طرف حجت الاسلام والمسلمین محمدجواد حجتی‌کرمانی با توجه به شرایط گفته شده بطور غیر مستقیم ارائه شد. دکتر سیدمحمد صدر در کتاب «انقلاب و دیپلماسی» ضمن اشاره به این موضوع مطلبی از قول آقای حجتی‌کرمانی خطاب به خودش نقل می‌کند که با دغدغه‌های پدرش (آیت الله سیدرضا صدر) قرابت دارد. دکتر صدر در خاطراتش می‌گوید که آقای حجتی‌کرمانی به او گفته، «اگر آن بچه مسلمان‌ها مقداری فلسفه اسلامی بخوانند و با مبانی آن آشنا شوند، دیگر مارکسیست نمی‌شوند» وهمین مهم سبب تشکیل جلساتی شد که بعد‌ها با عنوان « فلسفه آزاد» چاپ و منتشر گردید و این عنوانی بوده که آقای صدر، خود بر جلساتش گذارده بود. «فلسفه مورد بحث ما فلسفه آزاد است، به این معنی که در مباحث علمی و فلسفی غالبا از طرف مکتب‌های فلسفی تمایلی به یک طرف پیدا میشود که از عقاید دینی و سیاسی آن‌ها حکایت می‌کند؛ ولی در بحث فلسفی مورد بحث ما به هیچ وجه مکتبی را قبول نمی‌کنیم، مگر آن که صد درصدر ثابت شود و دلیل و فرنود گواه آن باشد.»
۱۹) محمد فی القرآن (دراسات قرآنیه حول شخصیه محمد «ص»)، صور (لبنان)، دارالارقم، ۱۹۹۱م. این کتاب روایتی از زندگی پیامبر اسلام و همانطور که از متن کتاب برمیآید این اثر که به زبان عربی نگاشته شده به یک معنا خلاصه ای از کتاب «راه محمد» است که برای مخاطبان فارسی زبان نگاشته شده است و نگارنده پیش از این بدان کتاب پرداخته است. این اثر نیز همچون دیگر آثار خواندنی آیت الله صدردر ۱۳۷۸ش باز نشر داده شد.
۲۰) مرد وفا، تهران، جهان نو، ۱۳۴۲ش. علاقه‌مندان به آثار آیت الله صدر، شاید این کتاب را با عنوان «زیر درختان سدر» نیز مطالعه کرده باشند. تاملی در داستان‌های قرآن کریم هر صاحب ذوقی را به این مهم رهنمون می‌دارد که یکی از مهمترین راه‌های انتقال مفاهیم و پدیده‌های انسانی بهره گیری داستان و شیوه‌های داستانی است و اثر آیت الله صدر نیز با همین رویکرد نگاشته شده، هر چند که وی بر این کتاب مقدمه‌ای که گویای اهمیت موضوع بوده، ننوشته باشد. اما سیدباقر خسرو شاهی به عادت مألوف که بر همه آثار باز نشر شده آیت الله صدر پیشگفتاری نگاشته و در این کتاب نیز؛ ضمن اشاره به ذوق ادبی آیت الله صدر و بهره‌مندی‌اش از قران به نکته‌ای توجه می‌دهد که نشان از وقوع آن است. وی در این پیشگفتار می‌نویسد: «چه بسا خانواده‌هایی که این کتاب را بر سر سفره عقد ازدواج قرار می‌دهند، تا با مطالعه آن، از روحانیت کتاب و قهرمانان داستان‌ها بهره‌مند شوند» و این سخن را نگارنده این سطور بارها از برخی خانواده‌ها شنیده بودم که کتاب «مرد وفا» یا همان «زیر درختان سدر» در خانه‌شان دست به دست می‌شده و مورد توجه جوانان خانواده بوده است. «مرد وفا» که آیت الله صدر آن را نه «تاریخ محض» می‌خواند و نه «داستان صرف» در بردارنده هفت داستان است. «سر دو راهی» قصه عاشق و معشوقی است پاکباخته، که امام حسن علیه السلام آن دو را به بهشت وصال می‌برد و معاویه به دوزخ فراق؛ «زیر درختان سدر»، داستانی است از مباهله پیامبر اسلام (ص) با مسیحیان؛ و «مرد وفا» قصه‌ایست از ازدواج زنی بنام ارینب با امام حسین علیه السلام که حضرت او را همچون امانتی به شوهر نخستش باز‌می‌گرداند؛ «پشیمان» روایت جوانی است گرفتار در انحراف و تعصب که حضرت مهدی علیه السلام او را به سوی دوستی با ائمه اطهار رهنمون می‌دارد. «گردن‌بند مقدس»، «به سوی او» و «محمود» از دیگر داستان‌های این کتاب است.
۲۱) المسیح فی القرآن، قم، بوستان کتاب، ۱۳۷۹ش. مقدمه کتاب در ۱۷ شوال ۱۳۱۴/۲۱ فروردین ۱۳۷۲ امضاء و در همانجا بیان شده که این اثر به عیسی مسیح یا به تعبیر نویسنده «روح الله» تقدیم شده است. اثر با معرفی حضرت مسیح علیه السلام در قرآن آغاز میشود و در ضمن آن به حضرت مریم سلام الله علیها و پاکی او از گناه از زبان قرآن می‌پردازد. خلقت آن پیامبر الهی، رسالتش و نیز صعود و هبوطش در زمین و نیز بیان کراماتی از آن حضرت، از جمله موضوعاتی است که در کتاب بدان پرداخته شده است. این کتاب به زبان عربی نگارش شده و در ۱۳۷۶ش حجت الاسلام والمسلمین علی حجتی کرمانی، تحت عنوان «مسیح در قرآن» ترجمه و توسط انتشارات مشعل دانشجو در تهران چاپ و منتشر گردیده اشت.
۲۲) نشانه‌هایی از او، تهران، روزبه (بنیاد بعثت)، ۱۳۵۷ش. این کتاب که پیش‌تر در دو جلد منتشر شده بود، در ۱۳۷۷ش باز نشر گردید. موضوع آن بیان نشانه‌های پروردگار عالم است، نشانه‌هایی که نامتناهی است؛ چون ذاتش نامتناهی است. کتاب در ۱۴ صفر ۱۳۹۲ برابر با ۱۰ فروردین ۱۳۵۱ «به پیشگاه او» تقدیم شده، چرا که «شایسته تر از خودش کسی نیست که این کتاب به حضورش تقدیم شود.» «نشانه‌هایی از او» دارای دو بخش و ۲۸۱ عنوان می‌باشد که هر کدامش تلنگری به فطرت انسان است، برای به نظاره نشستن «او». «جهان رنگارنگ»، «ایستادن روی دو پا»، «ماده اولیه جهان»، «کتابخانه الکتریکی»، «اختراعات بزرگ انسان»، «نظم وو بی نظمی»، «قطب نمای فطری»، «آزمایشگاه در بینی ماهی»، «حقیقت ادراک»، «استثنا در قوانین طبیعت»، «شب‌پره و رادار»، «ورید و شریان» و بسیاری موضوعات دیگر عناوین این اثر می‌باشد.
۲۳) نگاهی به آثار فقهی شیخ طوسی، با مقدمه ای از علی دوانی، قم، دارالفکر، ۱۳۴۹ش. کتاب حاضر به مناسبت یادبود کنگره هزاره شیخ طوسی منتشر شده است.
ترجمه
۱) بانوی کربلا، عائشه بنت الشاطی، تهران، کانون انتشار، چاپ سوم، ۱۳۵۱ش. «بانوی کربلا» روایت است از زندگی حضرت زینب سلام الله علیها و حوادثی که بر آن بانو، پیش و پس از واقعه عاشورای ۶۱ هجری گذشت.کتاب در مهر ۱۳۳۱ در سفری که آیت الله صدر به لبنان داشته در اختیارش قرار گرفته و او در همان فرصت اندک سفر کتاب را چنان «شایسته و شیوا» می‌یابد که تصمیم به ترجمه‌اش می‌گیرد. همانطور که از کتابشناسی اثر بر می‌آید کتاب پیش از سال ۱۳۵۱ش چاپ و منتشر شده بود و بعد از آن هم در ۱۳۷۸ش در بوستان کتاب قم باز نشر گردید. «بانوی کربلا» که نویسنده آنرا با عنوان «بطله کربلاء» منتشر نموده، تنها اثر ترجمه آیت الله صدر است. آنچه از مقدمه کتاب که در خرداد ۱۳۳۶ امضا شده، برمیآید، اینکه مترجم نسبت به نویسنده کتاب آشنایی داشته و او را چنین معرفی می‌نماید: « نویسنده کتاب، بانو دکتر عائشه بنت الشاطی [۱۹۱۳م-۱۹۹۸م]، از نویسندگان درجه اول عرب و فرزند یکی از روحانیان مصر است.» آقای صدر ضمن این معرفی، آثار دیگری را، نیز از بنت الشاطی معرفی می‌کند و قلم «بسیار شیرین و سبک دل‌پذیر» او را می‌ستاید، اگرچه معتقد است «نویسنده اطلاعات بسیار عمیقی نداشته و اشتباهات تاریخی نیز دارد» و او (آیت الله صدر) مجبور است بعضی از آن‌ها را در پاورقی اشاره کند و درباره‌شان توضیح دهد.آقای صدر که این کتاب را در میان دیگر آثار نویسنده، کتابی بی مانند توصیف می‌کند، سعی نموده با «ترجمه محدود» و محفوظ نگاه‌داشتن «رنگ زبان فارسی» اثری در خور توجه ارائه دهد. او در انتخاب شیوه ترجمه‌اش نیز توضیح کوتاهی می‌دهد که،«در ترجمه من طرف‌دار روشی هستم که امروز به نام ترجمه محدود نامیده میشود؛ زیرا روشی را که به نام ترجمه آزاد می‌نامند، به نظر من ترجمه‌اش نمی‌توان نامید […].»