تفاوت مبارزات داخل و خارج و نقش امام موسی صدر

متنی که در ادامه می‌خوانید، یادداشت حمید قزوینی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ شفاهی است.

مبارزات منتهی به انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ در داخل و خارج از کشور، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارد که پرداختن به آن‌ها از بایسته‌های تاریخ‌نگاری انقلاب است. اساسا مطالعۀ بسترها و ویژگی‌های مبارزات و حوزه‌های تأثیرگذاری آن در خارج از کشور، معیارهایی متفاوت با روند نهضت در داخل ایران دارد. مبارزات خارج از کشور عمدتا سیاسی و تبلیغاتی بود و سعی در حمایت سیاسی و معنوی از روند مبارزات داخل کشور داشت.

در این میان نیروها و گروه‌های فعال، نیازهایی داشتند که لبنان و به صورت مشخص، امام موسی صدر در کانون آن قرار می‌گرفتند. اینکه امام موسی صدر  با توجه به جایگاه علمی و حقوقی و اجتماعی که در لبنان داشت، همچون دیگران در روند قضایا مشارکت کند و به کنش‌گری بپردازد، پذیرفتنی نیست.

او همانگونه که در مصاحبه‌های مختلف گفته است، نسبت به تحولات ایران حساس بوده و با علاقه آن‌ها را دنبال می‌کرده است. بدیهی است به سبب همین جایگاه از او انتظار می‌رفت که برخی نیازهای نیروهای مبارز را برطرف کند. نیازهایی مانند:

۱- امکان تردد ایمن نیروهای مبارز در داخل و خارج لبنان به علت فقدان اوراق هویت و تعقیب از سوی مراجع قضایی و ساواک

۲- امکان چاپ و تکثیر اعلامیه‌ها و جزوات

۳- رایزنی با مقامات سیاسی برای آزادی زندانیان یا ممانعت از تحویل بازداشت شدگان به ایران

۴- امکان اقامت در لبنان

۵-  آموزش نظامی نیروها

۶- کمک مالی به برخی نیروها برای تأمین امکانات مادی و اداره زندگی

۷- حمایت رسانه‌ای از روند مبارزات در داخل کشور

۸- مشورت در امور مختلف و مرتبط با مبارزه

۹- بزرگداشت چهره‌های سرشناس انقلاب و معرفی آن‌ها به مخاطبان خارج از ایران

البته استقرار دکتر مصطفی چمران از چهره‌های مخالف رژیم شاه در مدرسه فنی شهر صور و همکاری نزدیک او با امام موسی صدر، پیگیری اینگونه اقدامات را بیش از پیش تسهیل می‌کرد.

اقداماتی مانند: صدور کارت عضویت مجلس شیعیان لبنان برای شماری از نیروهای مبارز خارج کشور مانند خانم مرضیه دباغ و علی جنتی، گفت‌وگو با شاه برای آزادی برخی زندانیان سیاسی در سال ۱۳۵۰ از جمله آقای هاشمی رفسنجانی و اعضای اولیه سازمان مجاهدین خلق، ممانعت از تحویل جلال‌الدین فارسی و امین نفری به ایران پس از بازداشت آنان در لبنان، اقامت عده‌ای از نیروهای سیاسی در موسسه فنی و حرفه‌ای جبل عامل و معهد الدراسات‌ الاسلامیه در شهر صور مانند آقایان محتشمی و امین نفری، رفت و آمد بدون مجوز و پذیرایی از آیت الله محمدرضا ناصری پس از بازداشت در عربستان، آموزش نظامی نیروهای ایرانی در اردوگاه‌های جنبش امل، اعزام خبرنگار فرانسوی به نجف برای مصاحبه با امام خمینی و نوشتن یادداشت ندای انبیا در حمایت از انقلاب اسلامی در روزنامه لوموند فرانسه، تماس و گفت‌وگوی دائم با اعضای اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان اروپا و آمریکا و دیگر نیروهای فعال سیاسی در خارج از ایران، برگزاری مراسم تشییع و تدفین و چهلم دکتر علی شریعتی.

به هرحال با توجه به خاطرات شفاهی و اسناد و منابع مکتوب، جای پژوهشی درخور موضوع، همچنان خالیست. پژوهشی که می‌تواند پاسخ سوالات مختلفی را بدهد.