خلاصه درس گفتار اندیشه و عمل
خلاصه چهاردهمین درس‌گفتار ماهانه اندیشه و عمل
مقام فقهی امام موسی صدر
حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری
امام موسی صدر از برخی جهات با مرحوم سید حسن مدرس شباهت دارد. اول اینکه یک بُعد از شخصیت هر دو نفر سایر ابعاد آن‌ها را پوشانده است؛ یعنی بُعد سیاسی هردو نفر بر بُعد علمی و فقاهتی‌شان سایه انداخته است. دومین شباهت نیز زندانی شدن و در غربت به سر بردن هردوست. یکی از دلایل علاقۀ من به امام موسی صدر همین شباهت‌های او به مرحوم مدرس است.
برای شناخت مقام فقهی و سطح علمی یک شخصیت پنج راه وجود دارد:
۱. تربیت شاگردان؛ ۲. تألیفات و آثار علمی؛ ۳. مقام علمی هم‌مباحثه‌ای‌ها؛ ۴. اظهار نظر اهل خبره؛ ۵. خلق اندیشه‌ها و راه‌حل‌های نو در علم.
امام موسی صدر در قم و لبنان تدریس داشتند؛ اما فرصت تربیت شاگرد طراز اول نداشتند. علاوه بر این، جز چند مقالۀ فقهی اقتصادی نوشتۀ فنی و تخصصی دیگری در فقه ندارند. تقریرات ایشان هم به دست ما نرسیده است. بنابراین، از این دو راه نمی‌توانیم مقام علمی فقهی او را دریابیم. اما سه را دیگر برای کشف مقام علمی ایشان مفتوح است.
هم‌مباحثه‌ای‌های امام موسی صدر آیت‌الله شهید سید محمدحسین بهشتی و آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی و آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر بوده‌اند. دو نفر اخیر جزو مراجع طراز اول هستند.
آیت‌الله شبیری می‌گویند که به دلیل ویژگی‌هایی که امام صدر داشتند، مطالب علمی زود برای هردوی ما حل می‌شد و مطلبی که ممکن بود یک هفته در‌مورد آن با دیگران بحث کنیم و آخر نیز به نتیجه نرسیم، با آقا موسی در مدت چند دقیقه حل می‌شد. در ادامه هم می‌فرمایند که اگر آقا موسی بود، وضع علمی من خیلی بهتر از حالا بود.
راه دیگر برای تشخیص مقام علمی، نظریات شخص است. امام صدر در فقه نظریات خاصی دارند. یکی از دیدگاه‌های او که حاکی از دقت نظر علمی‌اش است، بی‌نیازی از دست‌گردان برای پرداخت نکردن خمس است. امام صدر در صور به اشخاص اجازه می‌دادند تا مادامی که قدرت پرداخت خمس را ندارند، از مال خود استفاده کنند و نیازی به دست‌گردان نیست. یکی دیگر از ابتکارات فقهی ایشان امکان استهلال ماه شوال با چشم مسلح و استفاده از ازارهای علمی است.
مواردی که ذکر شد شواهدی بر بنیۀ فقهی قوی و مقام فقهی امام موسی صدر است.