شرایط رهبری مردم برای امام خمینی آماده‌تر از رهبری برای امام صدر بود

دکتر دیباج در درس‌گفتار ۶۳ اندیشه ‌و عمل از تفاوت کمیت و کیفیت مخالفان در برابر رهبری امام صدر و امام خمینی گفت و عنوان کرد: «رهبری برای امام خمینی به عقیده بنده آماده‌تر بود. کلمات امام به سادگی شکل می‌گرفت و در دل مردم هم نفوذ می‌کرد. اما برای امام صدر رهبری آسان و آماده‌ نبود.»

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، درس گفتار «مطالعه شخصیت و عمل سیاسی امام خمینی و امام صدر» ۱۲ خرداد ماه از طریق پخش زنده در صفحه اینستاگرام موسسه برگزار شد.

دکتر سید موسی دیباج سخنران این درس‌گفتار مجازی بود که خلاصه‌ای از مباحث او را در ادامه می‌خوانید:

ویژگی‌ها و تفاوت‌های رهبری امام خمینی و امام صدر

• در جریان انقلاب همه به امام خمینی گوش سپردند و مصداقی از رهبری بلامنازع در خصوص ایشان آشکار شد. جدلی نبود و او به تنهایی رهبری را به دست داشت. در برابر امام خمینی هم یک جبهه مخالف بیشتر نبود و آن هم شاه و نظام شاهنشاهی بود. پس مواجهه او با جبهه مقابل روشن بود که چطور باید عمل کرد.

• در مقام مقایسه، جبهه های مقابل امام صدر، از لحاظ داخلی و خارجی، متنوع و متکثر بودند. بنابراین دشمنانش زیاد بودند اما او جهت حمله‌اش را دقیق انتخاب کرده بود و اسرائیل را دشمن می‌دانست. درواقع امام موسی صدر با مسلمانان هماهنگی و با مسیحیان همزیستی داشت و مسیر درست را در اتحاد شیعیان می‌دید. او می‌گوید: اگر این اتحاد نباشد اسرائیل دیگری ساخته می‌شود، بسیار خطرناک‌تر.

• برای امام صدر رهبری آسان نبود. سخنان او غنی از فرهنگ چندجانبه‌گرایی است و کلام سیاسی او پیچیده‌تر است. او نخبگان را گرفتار نطق خودش می‌کرد و در عین حال با توده‌های مردم زیست می‌کرد و بیش از همه با مردم بود.  به رغم این که مخاطب او اول فرهیختگان و بزرگان قوم بودند چون آنها باید اصلاح می‌شدند تا توده‌ها اصلاح شوند.

• اما رهبری برای امام خمینی به عقیده بنده آماده‌تر بود. کلمات امام به سادگی شکل می‌گرفت و در دل مردم هم نفوذ می‌کرد.

• امام خمینی در حمله خودش به دشمنان نیاز به مراعات نمی‌دید. چون برای او حمایت بزرگی از سمت توده‌های مردم از پیش وجود داشت. اما امام موسی صدر این چنین نبود و هر آن منتظر بود که سخنان او دچار چه تلقی و چه تفسیری از جانب گروه‌های گوناگون قرار می‌گیرد.

نتیجه گیری

• امام خمینی برای هدایت مردم در جریان انقلاب به یک بسیج سلبی از مردم نیاز داشت و نفرت مردم از شاه کفایت می‌کرد تا حرکت علیه شاه شکل بگیرد.

• امام صدر برای پیشرفت سیاسی نیاز داشت که دیگران از مسیحیان و فلسطینیان و … موضع او را درک کنند. او در جریان دعوت رهبران دینی و سیاسی به یک بسیج ایجابی می‌رسد و پیشاپیش همه چیز آماده نیست و مردم آماده نبودند.

• باید این مقایسه را در ابعاد مختلف داشت تا بتوانیم درک درستی از دو شیوه متفاوت رهبری داشته باشیم.

عقیده درباره حکومت و نظام اسلامی

• این سوال وجود دارد: ولایت فقیه اصالت دارد یا ولایت فقه؟ ولایت فقیه اگر بر مبنای شریعت نباشد سکولار است.

• امام صدر در مبارزه با سکولاریسم، بر شریعت تصریح دارد که برخی او را خوب درک نکرده‌اند و از روی ظاهر قضاوت می‌کنند در حالی که او در بازگشت به شریعت از همه جدی‌تر است. او می‌گوید: «بازگشت اسلام بازگشت به شریعت است. خواست ما این است که شریعت مترقی در اسلام به تدریج چانشین بر قوانین حاکم در جهان شود.» پس امام صدر مطلق سکولاریسم را نمی‌پذیرد.

• او مجتهد است و نظر او این است: دلیل شرعی وجود ندارد که ما را ملزم به شکل خاص از حکومت کند. در چهارچوبی که حفظ اساس اسلام را اصلی کلی بداند، دست ما در حکومت باز است.

• بحث بر سر مشروعیت برگرفته از شریعت اسلام است. اگر این باشد دیگر اختلاف اساسی هم وجود نخواهد داشت. تاکید امام صدر هم این است که آن اساس مشروعیت را مورد توجه قرار بدهیم.

فایل صوتی درس‌گفتار: