اخبار ربودن
وکیل پرونده امام موسی صدر:
لیبی با تحویل اطلاعات ناقص ما را شوکه کرد./ همچنان نشانه ای از همکاری نمیبینیم
شادی حسین، وکیل خانواده امام موسی صدر، در گفت وگو با برنامه «انعکاس الیوم» شبکه «المسار» لیبی، درباره سفر هیئت لیبی به لبنان سخن گفت؛ سفری که به گفته او تنها با تحویل برگه‌هایی بی‌محتوا همراه بود و در شأن پرونده‌ای به بزرگی امام موسی صدر و دو همراهش نبود.
او بار دیگر بر تعلل و وقت کشی طرف لیبیایی تأکید کرد و با اشاره به روند قضایی طی شده در پرونده هانیبال قذافی گفت: خانواده قذافی در تلاشند جرم ربودن امام موسی صدر را بر گردن عبدالسلام جلود، نخست وزیر سابق لیبی، بیندازند و پدرشان را از این اتهام تبرئه کنند.
جلود، تنها مقام لیبیایی است که کمیته پیگیری به دلیل ملاحظات امنیتی جاری در اطراف جلود، نتوانسته با او ارتباط برقرار کند و تا امروز در مورد قضیه ربودن امام موسی صدر، تحت بازجویی و حتی پرسش نیز قرار نگرفته است.
وکیل خانواده امام موسی صدر، بار دیگر تصریح کرد خانواده امام موسی صدر به دنبال دریافت غرامت نیست و هدفشان تنها کشف حقیقت است.
وی همچنین تأکید کرد مانع اصلی بازگشت روابط عادی میان دو کشور، تعلل و پنهان‌کاری مقامات لیبیِ کنونی است، نه لبنان.
مشروح این گفت وگو به این شرح است:
مقامات لیبی حجم اندکی از اطلاعات را تحویل دادند
مجری: آقای شادی، چگونه می‌توان سفر هیئت دولت دبیبه به بیروت را در این مقطع زمانی تفسیر کرد؟
آیا ما در برابر یک همکاری قضایی طبیعی میان دو کشور هستیم یا با گامی کاملاً سیاسی روبه‌روایم، همان‌گونه که برخی در داخل لیبی و لبنان می‌گویند؟
حسین: در آغاز باید بگویم که موضوع این سفر می‌تواند در چارچوب همکاری میان دو طرف لبنانی و لیبیایی صورت گرفته باشد، در چارچوب یادداشت تفاهمی که در ۱۱ مارس ۲۰۱۴ در لیبی امضا شد. از آن زمان، طرف قضایی لیبی بارها از ما خواسته بود در زمینه همکاری، با ارائه نتایج بازجویی‌ها از عاملان جنایت ربایش ــ که در زندان‌های لیبی به سر می‌برند ــ و همچنین بازجویی‌ها از شاهدان و سایر امور مرتبط، تعامل داشته باشیم. با وجود گذشت بیش از یازده سال، هنوز هیچ‌یک از این تحقیقات در اختیار ما قرار نگرفته است.
شگفتی ما از این بود که با وجود تکرار وعده‌ها در جریان دیدارهای پیشین، باز هم در این سفر هیچ‌کدام از آن محاضر و گزارش‌ها به ما تحویل داده نشد. هیئت لیبیایی اعلام کرد که با خود تمامی اسناد و تحقیقات مربوط به پرونده امام صدر را آورده است، ما خوش‌بین شدیم، اما هنگامی که متوجه شدیم که حجم کل پرونده از ۱۵۰ برگ تجاوز نمی‌کند، شگفت‌زده شدیم. زیرا می‌دانیم در سفری که در سال ۲۰۱۶ به لیبی داشتیم و دفتر دادستان کل، آقای صدیق الصور، را دیدیم، صده صدها برگه از دستور جلسه های بازجویی در آنجا موجود بود.
اکنون نمی‌دانیم چرا این پرونده تنها شامل ۱۵۰ صفحه است و هنوز از محتوای آن آگاه نیستیم؛ منتظریم ببینیم گزارش رسمی کمیته پیگیری پرونده امام صدر، به ریاست قاضی حسن الشامی، چه خواهد گفت.
رفتار هیئت لیبیایی ادامه وقت کشی های قبلی است
الفرجانی: بسیار خوب، آقای شادی، یعنی در این سفر آیا میان هیئت لیبی یا دولت دبیبه در غرب کشور و طرف لبنانی هماهنگی قبلی وجود داشت؟ آیا پیشاپیش توافقی انجام شده بود؟ و آیا واقعاً این برگه‌ها تحویل داده شد؟ آیا شما به عنوان وکیل خانواده صدر آن‌ها را دیده‌اید؟
حسین: ما آن اسناد را مشاهده نکرده‌ایم، زیرا به دبیر کمیته پیگیری و به بازپرس عدلی، قاضی زاهر حماده، تحویل داده شده‌اند، نه به ما. ما بعداً و فقط در صورت اجازه قانونی از سوی بازپرس عدلی می‌توانیم از محتوای آن‌ها آگاه شویم. طبیعتاً مقرر کمیته پیگیری باید بیانیه‌ای صادر کند تا روشن شود آیا این تحقیقات کامل است یا ناقص. در هر حال، ما کاملاً قانع هستیم که این برگه‌ها نمایانگر تحقیقات واقعی و مورد انتظار نیستند.
به همین سبب، ما بر این باوریم که آنچه هیئت لیبی به لبنان آورد، نه اقدامی برای همکاری بود و نه گامی مثبت؛ بلکه ادامه روند وقت‌کشی و تعلل در همکاری میان دو کشور است.
ممکن است نوعی تفاهم یا تلاش برای تقویت همکاری میان دو کشور در جریان باشد، که ما از اصل آن استقبال می‌کنیم، اما در این سفر چیزی از آن را لمس نکردیم. ما امیدوار بودیم و خوش‌بین بودیم، ولی شوکه شدیم که پس از تمام این سال‌ها هنوز هیچ گام عملی و ملموسی در زمینه همکاری برداشته نشده است.
تصمیم گیری در مورد آزادی هانیبال تنها در اختیار بازپرس پرونده است
مجری: واضح است، جز آن ۱۵۰ برگ چیزی وجود ندارد. نظر شما چیست آقای شادی حسین؟ آیا به‌گفته خانم بشرى الخلیل، [وکیل سابق هانیبال قذافی] هانیبال قذافی در چند ساعت یا چند روز آینده آزاد خواهد شد و از خاک لبنان خارج می‌شود؟ آیا گفت‌وگوها به مرحله پیشرفته‌ای از توافق رسیده است؟
حسین: اجازه دهید موضوع را روشن کنم. نخست، درباره موضع بازپرس عدلی نسبت به تصمیم آزادی مشروط هانیبال باید گفت که این تصمیم تنها به شخص او مربوط است. همان کسی که دستور بازداشتش را صادر کرده، اختیار آزادی‌اش ویا آزادی مشروط او را دارد را هم دارد. هنگامی که هانیبال درخواست آزادی داد، ما به‌شدت در برابر بازپرس عدلی اعتراض کردیم. وقتی قاضی زاهر حماده تصمیم گرفت با پرداخت وثیقه و منع خروج از کشور، او را آزاد کند، چند روز پیش نیز هانیبال درخواستی برای کاهش مبلغ وثیقه و لغو ممنوعیت سفر ارائه کرد. ما نیز با این درخواست مخالفت کرده و اعتراض خود را ثبت کردیم. بدیهی است که بازپرس عدلی ملزم به نظر هیچ‌کس نیست…
مجری: یعنی شما با لغو ممنوعیت سفر مخالفت کردید؟
حسین: بله، ما به‌شدت در برابر بازپرس عدلی طبق روال قانونی اعتراض کردیم. اما در نهایت تصمیم با خود اوست، همان‌طور که او دستور بازداشت را داده بود، اکنون هم او تصمیم به آزادی می‌گیرد. در نهایت، ما به تصمیم دستگاه قضایی احترام می‌گذاریم و در چارچوب قانون عمل می‌کنیم. هر راهی برای اعتراض قانونی وجود داشته باشد، آن را پیگیری می‌کنیم. بنابراین، تصمیم نهایی درباره آزادی هانیبال کاملاً در اختیار بازپرس عدلی است و هیچ تأثیری از سوی رئیس‌جمهور، خانواده‌ها یا احزاب بر آن وجود ندارد.
نام هانیبال در فهرست متهمان پرونده نبود، اما او با بیان اطلاعات دقیق نشان داد از قضیه ربودن مطلع است
مجری: ما درباره جدیت این پرونده صحبت می‌کنیم، آقای شادی، اگر اجازه بدهید، چون واقعاً پرونده هانیبال در طول ده سال گذشته پر از ابهام و چرخش بوده است. الان، درباره جدیت آنچه مطرح می‌شود، پیش از این سفر از هانیبال به‌عنوان «زندانی» یاد می‌شد، اما بعد از سفر، بیروت گفت او فقط « بازداشت‌شده » است. آیا هیئت لیبی واقعاً وضعیت حقوقی او را تغییر داده، یا باز هم با یک زبان دیپلماتیک تکراری روبه‌رو هستیم برای آرام‌کردن افکار عمومی؟
وکیل: من از دیدگاه هیأت لیبی اطلاع دقیقی ندارم، اما درباره هانیبال قذافی باید بگویم که او طبق اصول قضایی لبنان بازداشت شده است. قاضی تحقیق، زاهر حماده، شخصیتی قضایی پاک‌دست و شناخته‌شده است، با وجود تمام تردیدهایی که طی سال‌های گذشته مطرح شده، همه به سلامت و کفایت او اذعان دارند. زمانی که او دستور بازداشت هانیبال را صادر کرد، به این دلیل بود که هانیبال اطلاعاتی را که در اختیار داشت پنهان کرد. او اطلاعاتی ارائه داد که برای ما هم تازه بود، و نامش اساساً در تحقیقات و احکام جلب اولیه ذکر نشده بود و ما هم از ابتدا علیه او ادعایی نکرده بودیم. اما وقتی اداره اطلاعات نیروهای امنیت داخلی لبنان به‌دنبال ابلاغیه اینترپل او را بازداشت کرد، ما از بازپرس عدلی خواستیم او را به‌عنوان شاهد احضار کند، چون پسر معمر قذافی است و ممکن است اطلاعاتی داشته باشد.
در کمال شگفتی، وقتی در برابر بازپرس حاضر شد، اطلاعات دقیقی درباره پرونده ارائه داد، بخشی از آن را پیش‌تر به‌طور غیررسمی شنیده بودیم، اما وقتی از زبان پسر رئیس دولتی که مسئول ربایش بوده بیان شد، موضوع بسیار جدی و خطرناک‌تر شد.
مجری: آیا این از نظر قانونی درست است، آقای شادی؟ یعنی آیا قانونی است که شخصی بیش از ده سال بدون اتهام مشخص در بازداشت بماند، فقط به این دلیل که پسر متهم اصلی است؟
وکیل: هرگز، او بدون سبب در بازداشت نیست. وقتی بازپرس عدلی او را بازداشت کرد، هشدار داد که پنهان‌کردن اطلاعات مربوط به جنایتی به بزرگی ربودن امام صدر، خود جرم بزرگی است و می‌تواند منجر به بازداشت شود. او از بیان آنچه می‌دانست خودداری کرد، و وقتی بازپرس دوباره او را برای بازجویی فراخواند، در آن جلسه به بازپرس عدلی حمله لفظی کرد.
هانیبال از محکوم کردن پدرش خودداری می کند
مجری: یعنی از یک سو می‌گویید اطلاعات مهمی ارائه داد، اما بعد می‌گویید طفره رفت؟
وکیل: بله، او زمانی طفره رفت که بحث به پدرش رسید. در همان جلسه‌ای که به قاضی حماده توهین کرد، علیه او پرونده‌ای به جرم «اهانت به دادگاه» تشکیل شد و محکوم به یک سال و سه ماه زندان شد. نکته قابل‌توجه درباره هانیبال این است که وقتی موضوع به پدرش می‌رسد، از گفتن هر چیز خودداری می‌کند. او نمی‌خواهد در هیچ اظهاری اشاره کند که پدرش در ربودن امام صدر و همراهانش دست داشته است. هرگاه موضوع به این نقطه می‌رسد، سکوت می‌کند. شاید همین دلیل اصلی رفتار او باشد.
مجری: اما برخی می‌گویند، آقای شادی، که هانیبال قذافی همسری لبنانی دارد و در دوران حکومت پدرش، بارها به لبنان رفت‌وآمد داشت. چرا مقامات لبنانی آن زمان، پیش از سال ۲۰۱۱، او را بازداشت نکردند یا علیه قذافی اقدامی نکردند؟ چرا حالا؟
وکیل: همان‌طور که گفتم، نام او اصلاً در تحقیقات مطرح نبود. ما هیچ کاری با او نداشتیم، و «هیچ‌کس بار گناه دیگری را بر دوش نمی‌کشد». یعنی چون پدرش مسئول اصلی ربایش است، ما نباید پسرش را دنبال کنیم. این هرگز روش یا سیاست ما نبوده و نیست. اما وقتی به‌عنوان شاهد احضار شد و معلوم شد اطلاعات مهمی در اختیار دارد و از گفتن آن خودداری می‌کند، و ما یقین پیدا می کنیم که این اطلاعات برای یافتن محل ربوده‌شدگان بسیار حیاتی است، آنگاه مرتکب جرم «کتمان اطلاعات» شد. بعد از آن، ما از او به جرم «مشارکت در ربایش» شکایت کردیم، زیرا او خود تأیید کرد که امام صدر و دو همراهش زنده بودند و از زندانی در ویلایی در منطقه جنزور طرابلس غرب تا سال ۱۹۸۲ منتقل شدند، سپس به زندانی در شهر سرت برده شدند. او این زندان‌ها و مسیر انتقال‌ها را دقیق مشخص کرد، و بدین‌ترتیب تأکید کرد که سه عزیز ربوده‌شده زنده بوده‌اند. بنابراین، امتناع او از همکاری در واقع نوعی مشارکت در ادامه بازداشت آن سه نفر محسوب می‌شود.
مجری: یعنی شما گفته‌های او را باور نکردید؟ او گفت من هیچ اطلاعی ندارم، و وقتی صحبت به پدرش رسید، از پاسخ دادن طفره رفت. شما باور نکردید که واقعاً چیزی نمی‌داند؟ اگر فرضاً راست گفته باشد چه؟
وکیل: قطعاً ما یقین داریم که پدرش، معمر قذافی، شخصاً در جنایت ربودن امام موسی صدر و دو همراهش، شیخ محمد یعقوب و استاد عباس بدرالدین، دخیل بوده است. او مسئول مستقیم این جنایت است. هانیبال از محکوم‌کردن پدرش خودداری می‌کند، همان‌گونه که برادرانش هم چنین می‌کنند. خانواده قذافی به‌طور کلی نمی‌خواهند پدرشان را متهم بدانند و همواره عبدالسلام جلود را مقصر معرفی می‌کنند. همیشه می‌گویند مسئول ربودن امام صدر، جلود بوده، نه معمر قذافی.
از محل سکونت جلود اطلاعی نداریم
مجری: آیا شما عبدالسلام جلود را احضار کرده‌اید؟
وکیل: نه، چون از محل اقامت او هیچ اطلاعی نداریم. تنها فردی است که نتوانستیم به او دسترسی پیدا کنیم و از او بازجویی نماییم.
البته باید بگویم که علیه او حکم بازداشت غیابی از سوی بازپرس عدلی صادر شده، به اتهام مشارکت در ربودن امام صدر و همراهانش.
مقابل هر گونه توافق سیاسی پشتپرده میایستیم
مجری: آیا ما با همکاری قضایی مشروعی روبه‌رو هستیم که هدفش بستن یک پرونده تاریخی است، یا با معامله‌ای سیاسی که ممکن است پروندههای حساس‌تری را در داخل و خارج لیبی باز کند؟
وکیل: برای ما، هرگونه معامله، توافق یا تسویه حساب سیاسی به‌کلی مردود است. تنها چیزی که برای ما اهمیت دارد، همکاری واقعی و جدی برای رسیدن به حقیقت کامل این پرونده و دانستن محل نگهداری ربوده‌شدگان است. این اساس کار ماست. هرگونه تلاش برای مصالحه یا توافقات پشتپرده، کاملاً مردود است و ما با تمام توان خود در برابر آن خواهیم ایستاد.
هانیبال به زنده بودن امام موسی صدر اشاره کرده
مجری: آخرین اطلاعات درباره سرنوشت امام صدر چیست؟ آیا هنوز امید دارید؟ چون همان‌طور که می‌دانیم، شما هنوز او را «مفقود» می‌دانید، نه درگذشته. خبرهای تازه‌ای دارید؟
حسین: نخست درباره وضعیت امام و همراهانش باید بگویم که هانیبال خودش گفته بود امام صدر در چند زندان نگهداری شده و بین مکان‌های مختلف منتقل شده است. علاوه بر آن، ما از شاهدان و منابع متعدد اطلاعاتی دریافت کرده‌ایم که امام و دو همراهش زنده هستند. این برای ما امری ثابت است.
مجری: در چه دوره‌ای؟
حسین: در دهه نود میلادی. یعنی شواهد مربوط به بعد از آن دوره است. تا امروز، هیچ دلیلی بر مرگ آن‌ها وجود ندارد. برای ما اصل این است که تا وقتی مدرک قطعی درباره فوتشان در دست نیست، آن‌ها زنده‌اند، و از این باور عقب‌نشینی نمی‌کنیم.
مجری: آیا این را خود هانیبال گفته بود؟
حسین: بله، او گفت که امام و دو همراهش از یک زندان به زندان دیگر منتقل شدند، در دوره‌های زمانی متفاوت تا دهه نود میلادی.
ما غرامت نمی خواهیم
وکیل: یکی از مهمانان شما گفت شاید هدف خانواده امام صدر از پیگیری قضایی، گرفتن غرامت از دولت لیبی باشد. من این را کاملاً رد می‌کنم. در دعوای ما نزد شورای عدلی لبنان، ما فقط یک لیره لبنانی به‌عنوان غرامت نمادین مطالبه کرده‌ایم؛ یعنی ما هیچ خواسته مالی نداریم. فقط امام و دو همراهش را می‌خواهیم. همین را هم در سال ۲۰۱۶ هنگام سفر به لیبی، رسماً به مقامات آن کشور گفتیم که نه غرامت می‌خواهیم، نه پول؛ فقط حقیقت و بازگشت امام برای ما مهم است.
تشکر هانیبال بابت بازداشت در لبنان
وکیل: در جلسه اخیر دادگاه، هانیبال به قاضی عدلی گفت: «من از شما ممنونم که مرا ده سال در لبنان نگه داشتید؛ چون اگر به مقامات لیبی تحویلم داده بودید، معلوم نبود چه سرنوشتی پیدا می‌کردم.» یعنی او عملاً از بازداشت خود در لبنان تشکر کرد.
بگذارید نکته‌ای را هم درباره وضعیت هانیبال اضافه کنم. گفته شد که او تحت شکنجه یا در شرایط غیرانسانی نگهداری می‌شود. این درست نیست. او در بازداشتگاه اداره اطلاعات (شعبه المعلومات) است و در آخرین جلسه بازجویی، وضعیتی بسیار بهتر از بسیاری از مردم بیرون از زندان داشت.
مجری: اما تصاویری منتشر شده که او با صورت زخمی دیده می‌شود.
وکیل: آن تصاویر مربوط به زمانی است که او از سوریه به لبنان تحویل داده شد؛ در آن مرحله، اتفاقاتی رخ داد. اما پس از تحویل رسمی به مقامات لبنانی، شرایطش کاملاً متفاوت شد: در هتل نگهداری می‌شد، امکان تماس و ملاقات داشت، به بیمارستان می‌رفت، حتی درمان دندان و کاشت مو انجام داد.
خانواده امام موسی صدر در انتقال هانیبال از سوریه به لبنان دخالتی نداشتند
مجری: چطور از سوریه آورده شد؟ آیا این کار قانونی بود؟
وکیل: ما هیچ دخالتی در نحوه انتقال او از سوریه نداشتیم. زمانی وارد عمل شدیم که مطمئن شدیم او در اختیار نیروهای امنیت داخلی لبنان است. آنگاه به‌عنوان وکلای خانواده امام صدر، درخواست دادیم از او به‌عنوان شاهد بازجویی شود. همین و بس.
خواسته ما دسترسی به تمام پروندههای بازجویی در لیبی است
حسین: بازسازی روابط طبیعی میان لبنان و لیبی. این امر فقط زمانی ممکن است که مقامات کنونی لیبی همکاری واقعی نشان دهند و حقیقت را آشکار کنند. تمام پروندههای بازجویی نزد دادستان کل لیبی، قاضی صدیق الصور، موجود است؛ پرونده‌هایی که شامل بازجویی از تمام متهمان، ازجمله عبدالله السنوسی و دیگر مقامات رژیم قذافی است که اکنون در زندان‌های لیبی هستند. ما فقط می‌خواهیم به آن پرونده‌ها دسترسی پیدا کنیم تا حقیقت روشن شود.
مجری: یعنی آن ۱۵۰ برگه شامل همه این تحقیقات نیست؟
وکیل: هرگز. آن ۱۵۰ صفحه هیچ ربطی به پروندههای واقعی ندارد. پروندههای اصلی بسیار مفصل‌ترند و نزد دادستان کل لیبی موجودند. ما در سال ۲۰۱۶ بخشی از آن‌ها را دیدیم — صدها برگه بازجویی وجود داشت. پس چرا امروز فقط ۱۵۰ برگ تحویل داده شد؟ چرا این عدم همکاری ادامه دارد؟ ما همکاری واقعی می‌خواهیم تا این پرونده تاریخی بسته شود. مانع اصلی بازگشت روابط طبیعی میان دو کشور، تعلل و پنهان‌کاری مقامات لیبیِ کنونی است، نه لبنان.