معرفی و نقد کتاب
عزای حسین(ع) در تقاطع صدرـ تهران ـ بیروت
سیدکریم محمدی در گزارشی که در روزنامه جام جم، مورخ ۲۱ شهریور ۱۳۹۷ منتشر شد، به کتاب «سفر شهادت» پرداخته است. متن این گزارش را در ادامه می‌خوانید.
شاید گمان کنید خوشه‌چینی از وقایع و رویدادها و مواضع طرف‌های درگیر در روز عاشورا و بهره‌بردن از آن برای تشریح وضع فعلی افراد و گروه‌های سیاسی و اجتماعی، سابقه‌ای در حد همین چند سال اخیر دارد. چند سالی است عاشورا و دو لشکر حق و باطلش، متر و معیاری برای سنجش حقانیت آدم‌ها و عملکرشان در روزگار معاصر شده‌اند اما کافی است تقویم تاریخ را نیم قرنی ورق بزنیم و به عقب بازگردیم تا ببینیم چنین سنتی، ریشه در سخنرانی‌های داغ و آتشین در محرم و صفر آن سال‌ها داشته است. از دکتر علی شریعتی و شهید مرتضی مطهری بگیر تا دیگر وعاظ و منبریان.
اما در این گزارش می‌خواهیم به کتابی از سخنرانی‌های امام موسی صدر اشاره کنیم؛ کتابی که از سخنرانی‌های او در سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۶ در لبنان فراهم آمده است. روش صدر چیست؟ او از اشاره به عاشورا چه قصدی دارد و چه تحفه‌ای از آن ظهر داغ ننگ‌آلود برای انسان امروز به همراه می‌آورد.
«تو ای محبوب من، رمز طایفه‌ای، و درد و رنج هزاروچهارصدساله را به دوش می‌کشی؛ […] و تو ای امام، لحظه‌ای از حق منحرف نمی‌شوی و عمل به مثل انجام نمی‌دهی و همچون کوه در مقابل توفان حوادث آرام و مطمئن به سوی حقیقت و کمال قدم برمی‌داری. از این نظر تو نماینده علی و وارث حسینی…»؛ اینها را شهید دکتر مصطفی چمران طی نامه‌ای برای امام موسی صدر نوشته بود. او در این نوشته در واقع منش صدر را منش حسینی معرفی کرده و بی‌آن‌که به سخنرانی‌های او اشاره کند، شیوه او در تلاش‌هایش برای بسط تشیع را متاثر از خویش دانسته است. این باوری است که اغلب کسانی که او را از نزدیک دیده و دریافت کرده بودند به آن مجهزند. حالا از همین مسیر به کتاب «سفر شهادت» امام موسی صدر سری بزنیم.
در موسسه امام
موسسه فرهنگی‌تحقیقاتی امام موسی صدر چند سالی است مشغول ترجمه و انتشار آثاری از صدر و درباره اوست. مجموعه این کتاب‌ها از وقتی منتشر شده‌اند، بسرعت به چاپ‌های بعدی رسیده‌اند. هیچ اثر مکتوبی بین این کتاب‌ها از امام موسی صدر پیدا نمی‌کنید و در واقع همگی ترجمه و گردآوری سخنرانی‌های او در ایران و لبنان است.
علی جعفرآبادی که مدیر روابط عمومی این موسسه است درباره این کتاب‌ها به جام‌جم می‌گوید: مجموعه آثار امام موسی صدر را در دو مرحله منتشر کرده‌ایم. ابتدا «در قلمروی اندیشه امام موسی صدر» بود که طی ده سال اخیر به مرور و در ۹ جلد منتشر شد. همزمان با انتشار این ۹ جلد، محققان و مترجمان موسسه مشغول آماده‌سازی مجموعه کامل‌تری در ۱۲جلد بودند که حالا منتشر شده است. نمی‌توانستیم در این ده سال منتظر تکمیل مجموعه ۱۲ جلدی بمانیم و به همین دلیل ابتدا مجموعه کوچک‌تر را منتشر کردیم تا دست مخاطب خالی نماند.
کتابی که ابتدا از آن گفتیم، «سفر شهادت» نام دارد و از مجموعه اول است؛ گفتارهایی درباره واقعه عاشورا. سخنرانی‌ها به زبان عربی بوده و مهدی فرخیان و احمد ناظم آنها را ترجمه کرده‌اند. کتاب که در مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر منتشر شده حالا به چاپ چهارم هم رسیده است. همه این سخنرانی‌ها به نوعی دیگر در مجموعه ۱۲ جلدی «گام به گام با امام» هم
منتشر شده‌اند.
ایده تقریب مذاهب با توسل به گفتمان عاشورا
سفر شهادت، آیینه تمام‌نمای رویکرد اجتماعی امام موسی صدر به گفتمان عاشوراست؛ او در این سخنرانی‌ها با اشاره به وقایع روز عاشورا، با دقایق و ظرافت، به هدف خود که تقریب مذاهب است، نزدیک می‌شود. جالب است بدانید چند سخنرانی در این میان، برای مسیحیان لبنان ایراد شده است. این همان نکته است که داوود فیرحی از آن به عنوان ایده صدر برای تقریب یاد می‌کند. این استاد دانشگاه در این باره می‌گوید: ایده امام‌موسی صدر برای تقریب بسیار مهم است. ایشان می‌گوید به جای این‌که مذاهب از اعتقادات خود کوتاه بیایند، بهتر آن است که وارد میدان مسابقه‌ای ایجابی شوند.
در یکی از سخنرانی‌ها هم که «امام حسین، پیشوای اصلاحگری» نام دارد و در روستایی نزدیک به اسرائیل انجام شده صدر با تشریح مواضع دو جبهه عاشورا، همه را به تشکیل جبهه مقاومت لبنان برای مقابله با تجاوزهای اسرائیل دعوت می‌کند. لابه‌لای این سخنرانی‌ها، ما با روشی بدیع برای ترویج رفرمیسم اسلامی روبه‌رو هستیم.
از عاشورای صدر تا عاشورای حججی
لابد یادتان هست پس از شهادت مظلومانه محسن حججی به دست تکفیری‌های داعش، محسن روح‌الامین که به نقاشی‌های عاشورایی‌اش معروف است، نقاشی‌ای کشید که حججی را بین سربازان امام حسین(ع) و داعشی‌ها نشان می‌داد. شیوه کولاژ مضمونی روح‌الامین را در این اثر، می‌توان نزدیک به روش امام موسی صدر در تحلیل اجتماعی واقعه عاشورا و تناسب آن با وقایع روز در نظر آورد.