معرفی و نقد کتاب
در قلمرو اندیشه امام موسی صدر
سید حسین مرکبی
امام موسی صدر قرائتی کامل و همه‌جانبه از اسلام دارد. این قرائت در زمینه و زمانه‌ای ناب شکل می‌گیرد: در میانه قرن بیستم و در قلب جغرافیا و نقطه تماس جهان اسلام و مسیحیت و بر قله حکمت و معرفت. علوم قدیم و جدید و میراث شرق و غرب در دل این قرائت برمی‌آمیزند و در خدمت هدفی واحد یعنی انسان قرار می‌گیرند. این قرائت، نسل‌های جداافتاده را به درک متقابل، پیروان متفرق ادیان را به وحدت، و انسان رهاشده را به فهم کرامت خویش و قبول مسئولیت فرا می‌خواند.
قرائت امام موسی صدر از اسلام، الهیاتی پرطراوت و سرزنده و سازنده دارد که تا کوچک‌ترین جزئیات زندگی جاری می‌شود و آن را متحول و بارور می‌سازد. این الهیات بلافاصله انسان‌شناسی ویژه‌ای را ترسیم می‌کند که مبنای تک‌تک تلاش‌ها و تجربه چندبعدی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، تعاملی، مبارزاتی، سیاسی ایشان محسوب می‌شود و البته، تجربه ایشان را تکرارشدنی و توسعه‌پذیر می‌سازد.
امام موسی صدر با کردار و گفتار خود الگویی نو برای زندگی مؤمنانه در دنیای امروز به ارمغان می‌آورد؛ الگویی که بر پایه احترام به انسان بنا شده است. ایشان بارها و بارها تأکید می‌کند که ایمان به خدا هرگز با دوست نداشتن انسان جمع نمی‌شود. امام موسی صدر در لبنان، امام گفت‌وگو و گشودگی و آزادی و هم‌زمان امام مقاومت و مبارزه و صیانت از آزادی است تا حرمت انسان ضعیف و جامانده توسط انسان مسلط و مقتدر لگدمال نشود.
منطق فهم متون اساسی دین به ویژه قرآن نیز در قرائت ایشان، منحصر به فرد و پیونددهنده میراث مذاهب و نحله‌های کلامی شرق و غرب عرب است. قرائت ایشان از قرآن، غبار قطور تاریخ و سد بلند زبان را می‌شکافد و چهره‌ای نو از قرآن به ما ارائه می‌دهد تا آن را در زندگی امروزمان به کار ببندیم.
خوش‌بختانه تا امروز بخش در خور اعتنایی از سخنان و نوشته‌های ایشان به فارسی ترجمه و در قالب مجموعه ۸ جلدی در قلمرو اندیشه امام موسی صدر منتشر شده است که ما را به جهان اندیشه و عمل ایشان راه می‌برد. ایشان اگرچه شخصیتی خوش‌بیان و خطیبی چیره‌دست است، تکیه‌اش هیچ‌گاه صرفاٌ بر سخن نبوده است. همین موضوع موجب شده است که آثار ایشان بسیار گزیده و پرمغز و البته، ناظر به عمل و کاربرد باشد.
دو جلد اول از این مجموعه هشت‌جلدی نای و نی و ادیان در خدمت انسان نام دارد. این دو کتاب درباره مسائلی همچون انسان، دین، جامعه، اسلام، تربیت، آزادی، عبادات، دنیای معاصر، مقاومت، مذاهب و روابط میان این موضوعات سخن می‌گوید.
عناوین دو جلد دیگر انسان آسمان و سفر شهادت است که به بازخوانی تجربه اجتماعی و زیست مؤمنانه امیر مؤمنان و سیدالشهداء(علیهما السلام) می‌پردازد و می‌کوشد که راه‌هایی متناسب با دنیای جدید برای پیوستن به آن‌ها ارائه کند.
دو کتاب برای زندگی و حدیث سحرگاهان که درس‌گفتارهای تفسیری امام موسی صدر هستند و به‌خوبی می‌توانیم روش نوی تفسیری ایشان را در آن‌ها سراغ بگیریم و کارآمدی این تفاسیر را در زندگی‌مان حس کنیم.
و دو جلد با نام‌های رهیافت‌های اقتصادی اسلام و روح تشریع در اسلام که به دیدگاه‌های تخصصی ایشان در علم اقتصاد و فقه اختصاص دارد.
بر خلاف بسیاری از شخصیت‌ها، وجود و تأثیر امام موسی صدر به هیچ وجه فروکاستنی به آثار ایشان نیست و آن را باید در زندگی و کرامت امروز مردم لبنان جستجو کرد. با وجود این مطالعه آثار ایشان یکی از بهترین روش‌ها برای فهم مبانی، عناصر و ارکان این تجربه بالنده است.