اخبار، اخبار ربودن
در آخرین روز سفر خانوادهٔ امام صدر به روسیه انجام گرفت
مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک
به گزارش مؤسسهٔ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر خبرگزاری اسپوتنیک روسیه در گفت‌وگو با دبیر کمیتهٔ رسمی پیگیری پروندهٔ ربایش امام صدر، قاضی حسن الشامی و دو فرزند امام موسی صدر، ملیحه و صدرالدین صدر در برنامه «گزارش هفته» به علل سفر بی‌سابقهٔ خانوادهٔ صدر به مسکو پرداخت.
قاضی شامی: کدام زندانی در جهان، درون زندان عمل کاشت مو انجام می‌دهد؟!
خبرنگار: حکومت لیبی که از سال ۲۰۱۱ به قدرت رسیده، تا چه حد در پیگیری پرونده ربایش امام موسی صدر مسئول است؟ آیا مسئولیت دولت‌ها با تغییر نظام تغییر نمی‌کند؟
الشامی: اولاً از میزبانی شما در این شبکه محترم تشکر می‌کنم. این اولین بار است که مهمان شما هستم.
دوم، ما به روسیه سفر کردیم تا برای امام موسی صدر و دو یارش و رسیدن به محل اسارت ایشان درخواست کمک کنیم.
اما برگردیم به سوال اول شما؛ یک قاعدهٔ قانونی و قانون اساسی وجود دارد که می‌گوید حکومت‌داری استمرار دارد و اصل تداوم اختیارات عمومی برقرار است. مسئولیت قانونی و کیفری با تغییر افراد یا حتی با تغییر رژیم‌ها تغییر نمی‌کند. ما در دانشکدهٔ حقوق آموختیم که وقتی فردی دست به کودتا می‌زند، اولین چیزی که اعلام می‌کند این است که:«ما به تعهدات بین‌المللی و قراردادهای بین‌المللی پایبند هستیم.» کشورها، به ویژه در مورد بدهی‌ها و سایر موارد، متعهد هستند؛ این یک اصل قانونی بدیهی است.
چهارم، درباره کسانی که در لیبی قدرت را به دست گرفتند، آنها از همان ابتدا قول‌های فراوانی دادند. ما دو روز بعد از کشته شدن معمر قذافی، یعنی در ۲۲ یا ۲۳ اکتبر ۲۰۱۱، وارد لیبی شدیم و آنها به ما قول‌هایی دادند. در آن زمان، مرحوم محمود جبریل رئیس شورا یا دفتر اجرایی بود. سپس ما چندین بار به لیبی سفر کردیم. آن زمان آقای مصطفی عبدالجلیل هم رئیس جمهور بود و هم رئیس مجلس نمایندگان. پس از آن محمد یوسف المقریف، سپس نوری بوسهمین و بعد مرحوم عبدالرحیم الکیب، نخست وزیر وقت، در مقابل رسانه‌ها، در جلسات غیرعلنی و صورت‌جلسه‌ها قول‌هایی دادند که این موضوع اولویت ملی لیبی است. آن زمان یک دولت و یک مجلس نمایندگان وجود داشت و آنها گفتند که این جنایت در دوره رژیم منحله قذافی رخ داده است. تمام این موارد در تفاهمنامهٔ بین‌المللی و رسمی میان دولت لبنان و دولت لیبی تصریح شده است.
خبرنگار: پس چرا طرف لیبیایی تاکنون اصرار دارد که از پرونده قضایی ربایش امام موسی صدر طفره برود، با تحقیقات همکاری نکند و تمام اطلاعات مهم درباره سرنوشت امام و حتی محل اسکان و بازداشت آنها را پنهان کند؟
الشامی: آنها هیچ چیزی از تفاهمنامه را اجرا و متأسفانه دولت‌های متوالی هیچ کاری نکردند. هر دولتی می‌آید، هر وزیری می‌آید و حتی متأسفانه هر قاضی‌ای که می‌آید به ما می‌گوید که ما مانند بقیه نیستیم و پیگیر هستیم. امسال که سال ۲۰۲۴ است، از وزارت دادگستری لیبی یک قاضی با من تماس گرفت و گفت پرونده با من است و ما برای همکاری حاضریم، اما هیچ کاری نکردند. به عبارتی این سوال را باید از جناب آقای عبدالرحیم دبیبه، نخست وزیر دولت لیبی بپرسید. در ژانویه ۲۰۲۴ پس از هماهنگی‌ها، تشریفات و مراحل امنیتی هیئتی لیبیایی به بیروت آمدند و ۲۴ ساعت ماندند و گفتند: ما از سوی آقای دبیبه و وزیر حلیمه یوسفی به شما سلام می‌رسانیم. ما پرسیدیم نتیجه تحقیقات کجاست؟ پرونده تحقیقات قضائی کجاست؟ گفتند ما آمدیم سلام وزیر دادگستری را به شما ابلاغ کنیم. گفتیم: پرونده تحقیقات قضائی کجاست؟ این حق ماست. گفتند ما یک هفته بعد برمی‌گردیم و آنها را می‌آوریم. خود این هیئت به من گفتند: ما مثل بقیه نیستم و قبل از ماه رمضان پیش شما می‌آییم. اما تا امروز هنوز هیچ‌یک از آنها به تماس‌های ما پاسخ نداده‌اند. یک هفته‌شان چند ماه طول کشیده است. سپس سرپرست وزارت دادگستری، نزیهه بن حامد با من تماس گرفت و گفت: من مانند بقیه نیستم و قبل از ماه رمضان می‌آیم و الان دیگر پاسخ تماس‌های ما را نمی‌دهد. حتی بالاتر از این، قاضی الصدیق الصور، دادستان لیبی، که همکار ماست؛ او در تابستان گذشته یک نامه ۴ صفحه‌ای منتشر کرد که در آن به طرف لبنانی پیشنهاد همکاری در پرونده امام و هانیبال داده است. این نامه فقط در رسانه‌ها منتشر شد و حتی به سفارت لبنان در طرابلس، پایتخت لیبی هم نرسید؛ بلکه در کشوها باقی ماند. با این اقدامات این سوال به ذهن خطور می‌کند که چرا؟ امام مهمان شما بودند؛ چرا اینگونه اطلاعات را پنهان می‌کنید؟ آیا تنها نکتهٔ اشتراک آنها این است که در محکوم نکردن معمر قذافی اتفاق نظر دارند؟ سوال این است.
خبرنگار: در همین زمینه، هانیبال قذافی هم اکنون در لبنان زندانی است…
الشامی: او در بازداشت قانون است، نه در زندان؛ ما در لبنان مانند کشورهای دیگر زندانی سیاسی نداریم.
خبرنگار: تصحیح می‌کنم؛ بازداشت قانونی.
الشامی: عذرخواهی می‌کنم.
خبرنگار: او به مسئولیت پدرش در ربودن آقای موسی صدر اعتراف کرد، اما از سرنوشت امام چیزی نمی‌داند…
الشامی: نه، او بسیار می‌داند. او در واقع اطلاعات زیادی دارد. همان‌طور که در امور امنیتی می‌گویند، او اطلاعات زیادی دارد و در ده‌ها صفحه صحبت کرده و بقیه را پنهان کرده است. او حتی گفته که تا وقتی سوار هواپیما نشود، بقیه را نمی‌گوید. وکلایش هم بعداً نوشتند و اعتراف کردند. ما به او تهمت نمی‌زنیم. اما اینکه او در زمان ربودن امام دو ساله بوده، بی‌معنی است. او در زمان پدرش مسئول زندان‌های سیاسی بود و اکنون شرایط بازداشت او بسیار عالی است.
آقا، شما تجربه سفر به کشورهای مختلف را دارید. اگر به تمام کشورهای دنیا سفر کنید، آیا یک زندانی داخل زندان اجازه دارد از طریق تلفن و اینترنت در شبکه‌های اجتماعی پستی منتشر کند و به قضاتی که او را محاکمه می‌کنند حمله کند و بگوید قضات لبنانی فاسد هستند؟ آیا چنین چیزی را در دنیا دیده‌اید؟ آیا زندانی‌ای را دیده‌اید که یک تیم پزشکی در داخل زندان عمل کاشت مو انجام دهد؟ ما از چه بی‌عدالتی‌ای صحبت می‌کنیم؟ این مرد به جرم کتمان اطلاعات به ده سال مجازات محکوم شده و همچنین برای جنایت مداخلهٔ بعدی در جرم آدم‌ربایی مستمر به حبس ابد محکوم شده است. برخلاف شایعات، به هانیبال ظلم نمی‌شود و او به گروگان گرفته نشده است. قرآن کریم به ما آموخته است که «لا تزر وازره وزر اخری» و خود امام موسی صدر، این مرد بزرگ می‌فرماید: «باید وسیله از جنس هدف باشد.» ما نمی‌پذیریم که به کسی ظلم شود، حتی اگر فرزند معمر باشد یا هر کس دیگری. هرگز ظلم نمی‌کنیم. اما امیدوارم شما شنوندگان محترم بشنوید که ما مثلا به این دلیل که او پسر معمر است، خواهان انتقام نیستیم. موضوع اصلا انتقام نیست. فرزندان قذافی بخشی از نظام بودند و معلوم است که هرکدام از آنان چگونه بازداشت و کشته شده‌اند یا چگونه دستگیر شده‌اند. آنها در رژیم ۴۲ ساله پدرشان پرورش یافته و در ارتش فرمانده بودند و در سیستم امنیتی مسئول بودند، به جز محمد، فرزند ارشد قذافی. المعتصم هم که با پدرش بین سرت و سبها کشته شد، مسئولیت امنیت کشور را داشت.
خبرنگار: بله، جناب قاضی، از این مداخله بسیار ارزشمند در برنامه سپاسگزارم.
الشامی: متشکرم.
ما هنوز بر سر سفرهٔ زحمات ۱۹ سالهٔ امام صدر در لبنان هستیم
خبرنگار: سلام
ملیحه صدر: علیکم السلام برادر عزیزم
خبرنگار: خانم صدر، سفر شما به مسکو باعث افتخار ماست.
صدر: خداوند شما را حفظ کند. من هم مفتخرم که صدای شما را بشنوم و در این رادیو حضور داشته باشم. امیدوارم این فضا آزاد باشد و این گفت‌وگو به ویژه در ایام عزاداری امام حسین(ع)، مفید واقع شود. «رَبِّ اشرح لی صدری و یسر لی امری و احلل عقده من لسانی یفقهوا قولی» بفرمایید.
خبرنگار: آمین رب العالمین. مسکو در زمینه پیگیری پرونده امام موسی صدر و دو برادرش چه می‌تواند بکند؟
ملیحه صدر: متشکرم برادر عزیز. اولین پاسخی که به ذهنم می‌رسد این است که در سال ۱۹۶۴، زمانی که امام موسی صدر هنوز ملقب به امام نبودند، امام خمینی دستگیر شدند و در آن زمان سید موسی صدر سفری به کشورهای اروپایی و واتیکان داشت و به همه دنیا متوسل شد تا رژیم شاه مجبور به آزادی امام شود و او را به ترکیه تبعید کند و سپس به عراق. آنچه می‌خواهم به عنوان مثال مطرح کنم این است که وقتی شخصی می‌خواهد کاری انجام دهد، می‌تواند. من نمی‌توانم تعیین کنم که دولت روسیه چه کاری می‌تواند انجام دهد. نفوذ روسیه بسیار زیاد است و به مسائل آزادی و حق اعتقاد دارد… بنابراین من تأکید دارم که روسیه می‌تواند کاری انجام دهد، اما نمی‌توانم مشخص کنم چه کاری. اما روسیه می‌تواند برای آزادی این عزیزان اقدام کند؛ عزیزانی که برای انسان و خاموش کردن آتش نفرت در لبنان و حملات اسرائیل، به لیبی رفته‌اند.
خبرنگار: پیش از این سفر سیاسی خانواده امام صدر به مسکو، سفری خانوادگی به ایران داشتید. آیا این دو سفر با هم مرتبط هستند؟
ملیحه صدر: امام موسی صدر فراتر از دایره خانواده است؛ یعنی ما نمی‌توانیم بگوییم که امام صدر فقط متعلق به خاندان صدر است. درست است که خانواده صدر در لبنان، عراق و ایران حضور دارند و البته ما خانواده‌ای بزرگ و با محبت هستیم و هر کجا که باشیم درد مشترکی داریم و خدمات خوبی برای خدمت به انسان و جامعه ارائه می‌کنیم. اما سفر ما به ایران و دیدار با مسئولان برای نوعی مشورت، پشتیبانی و تقسیم دردهاست. می‌دانی چهل و شش سال دوری عزیزت چقدر دردناک است و می‌دانی اگر همراه تو بود، در مسائل حق، عدالت، دین و انسانیت کجا بودی؟ امام نوزده سال در لبنان کار کردند و ما هنوز هم ثمره این کار محبت‌آمیز را می‌چینیم. اگر او در این چهل و شش سال اینجا با ما بود، ما کجا بودیم؟ بنابراین، وظیفه ما این است که نه تنها در ایران، بلکه در هر کجا که مردمی را می‌بینیم که به حقیقت و انسانیت معتقدند، این صدا را به گوش آنها برسانیم، حقیقت را بگوییم و اطلاعات و افکارمان را به اشتراک بگذاریم. اما در نهایت ما یک خانواده هستیم و قدرت یا نفوذ نداریم و دولت نیستیم. بنابراین، این وظیفه ماست که همه این مراحل را در همه زمان‌ها انجام دهیم، نه فقط در مقاطع خاصی از سال. آیا به سؤالتان پاسخ دادم؟
خبرنگار: ممنونم، پاسختان کامل بود. در همین راستا، آیا شما باز هم به ایران سفر خواهید کرد تا با مقامات ارشدی که می‌توانند در مورد امام صدر و دو یار همراهش مشورت و کمک بدهند، دیدار کنید؟ آیا در این مورد به نتیجه‌ای رسیدید؟
ملیحه صدر: نتیجه یعنی بازگشت امام صدر و دو برادرش مهم است. پس مسئله سن و دقایق و ثانیه‌ها نیست. لجاجت، طفره رفتن یا انکار هم نیست. ما از امیرالمؤمنین(ع) آموختیم که اگر از چیزی می‌ترسی، آن را انجام بده و از امام صدر آموختیم که هر اتفاقی هم بیافتد باید حق را بگوییم. ما بنا بر حقایق، شواهد و مستندات معتقدیم که این عزیزان همچنان در انتظار آزادی و بازگشت سالم به کشور و عرصه جهاد خود هستند تا روی مسائل مهمی کار کنند که این روزها ما را رنج می‌دهد.
خبرنگار: بله، از خداوند متعال می‌خواهیم که سفر شما به روسیه به هدف خود برسد و امام و دو برادرشان زنده باشند.
ملیحه صدر: ان شاءالله. از فرصتی که دادید بسیار سپاسگزارم. درخواست دعا دارم از شما شنوندگان؛ شما که به حق و حقیقت ایمان دارید و به آزادی معتقدید و بر این باورید که بی‌عدالتی باید متوقف شود. دعا کنید و تلاش کنید تا به این عزیزان برسیم.
خبرنگار: خیلی ممنون.
صدر الدین صدر: ای کاش قبلا به روسیه آمده بودیم
خبرنگار: جناب آقای صدرالدین، سلام بر شما، خوش آمدید. مفتخریم که شما را می‌بینیم.
صدرالدین صدر: موجب افتخار من است.
خبرنگار: نخستین سؤال من این است علل این سفر بی‌سابقهٔ خانوادهٔ امام موسی صدر به مسکو چیست؟
صدرالدین صدر: بسم الله الرحمن الرحیم. معلوم یا مسلم است که هر حقی که مطالبه‌کننده داشته باشد ضایع و فراموش نمی‌شود. حق ما این است که به امام موسی صدر و دو برادر همراهش، جناب شیخ محمد یعقوب و آقای عباس بدرالدین برسیم. آنها در سال ۱۳۵۷ ش. به ناحق ربوده شدند و از آن روز ما آرام نگرفتیم و انشاءالله تا زمانی که به سلامت به سوی ما بازگردند آرام نخواهیم شد.
امسال توجه ما این موضوع جلب شد که کشور روسیه در لیبی نفوذ دارد و مقامات روسیه می‌توانند به ما کمک کنند تا درهای همکاری لیبیایی‌ها را که سال‌هاست به روی ما بسته شده است، باز کنیم. لیبیایی‌ها از زمان سقوط قذافی، همکاری نکرده‌اند. خیلی به ما قول دادند اما به قولشان عمل نکردند. ما در سفر به روسیه متوجه شدیم که مقامات این کشور برای اندیشه و عمل و دستاوردهای امام صدر نهایت احترام را قائل‌اند و به آرمان امام صدر باور دارند. به همین سبب برای اولین بار به روسیه سفر کردیم.
ای کاش قبلا آمده بودیم تا روسی‌ها به ما کمک کنند وهمکاری قضایی، امنیتی، سیاسی و رسانه‌ای را با هدف رسیدن به امام صدر و دو یارش و آزادی سازی آنان آغاز کنیم. علت اصلی این سفر این است. وزارت خارجه روسیه ما دعوت کرد به مسکو بیاییم و با مقامات ذی‌صلاح در این زمینه دیدار و گفتگو داشته باشیم.
خبرنگار: بله، من از آقای قاضی سؤال کردم و از شما نیز می‌پرسم با توجه به اینکه شما و هیئت همراه، موضوع امام صدر را با مقامات روسیه در میان گذاشتید و با توجه به جایگاه بین‌المللی و دیپلماتیکی مسکو اکنون خانوادهٔ امام صدر از مقامات کنونی لیبی چه می‌خواهند؟ این مقامات که مسئول جنایت ربودن امام و دو یارش نیستند.
صدرالدین صدر: سوال خوبی است. این چیزی است که برای افکار عمومی روشن نیست و من از شما برای این سوال تشکر می‌کنم. شکی نیست که معمر قذافی و رژیمش مسئول ربودن و بازداشت امام صدر و شیخ محمد یعقوب و آقای عباس بدرالدین هستند و این را خودشان اعلام کردند. قذافی بعد از بیست سال انکار و ادعای اینکه امام و دو یارش به رم رفته‌اند، شخصا اعتراف کرد که امام در لیبی ربوده یا مفقود شده است و برای یافتن آنان درخواست کمک کرد.
لیبیایی‌ها در دوره‌های بعدی نیز هیچ نوع همکاری‌ای نکردند. این درخواست همیشگی ماست که مقامات لیبی ما را برای یافتن امام و دو برادرش و انشاءالله آزادسازی آنان یاری کنند اما تا امروز آنان به این درخواست ما هیچ پاسخی نداده‌اند. جناب قاضی حسن الشامی به تفصیل برای شما تمام مراحلی را که پرونده طی کرده است توضیح داد. ما در دیدارهایمان با مقامات فرهنگی، مذهبی و سیاسی روسیه صمیمانه درخواست کردیم که به این موضوع توجه کنند، و برای پیگیری پرونده و جستجوی این سه عزیز و رسیدن به آنها و آزادی‌شان تلاش کنند. آنها به ما قول‌هایی دادند و ما در تماس خواهیم بود. مطالبات رسمی‌‌مان را از مسئولان روسیه ادامه خواهیم داد؛ چه در وزارت امور خارجه و چه از کانال میزبان آخرین دیدارمان یعنی جناب بوگدانوف، چه در حوزهٔ فکری در مؤسسات تحقیقاتی و مطالعاتی و شرق‌شناسانه و چه در جنبه‌های مذهبی دیدارهایمان با روحانیون مسلمان و مسیحی.
خبرنگار: بسیار سپاسگزارم. باز هم همان‌طور که به خواهرتان گفتم از خداوند متعال می‌خواهیم که سفر شما به روسیه به هدف خود برسد و امام و دو برادرش زنده باشند.
صدرالدین صدر: انشاءالله. از شما تشکر می‌کنم که برای ما فرصت ایجاد کردید و از همهٔ شنوندگان محترم تشکر می‌کنم و دعای خواهر کوچک‌ترم، خانم ملیحه را تکرار می‌کنیم که امام و دو برادرش به سلامت به وطن و خانواده و میدان جهاد و عمل خود بازگردند.
خبرنگار: خیلی ممنون.
صدرالدین صدر: از شما سپاسگزارم.