اخبار عمومی، اندیشه و عمل، موسسات امام صدر لبنان
گزارشی از سخنرانی دکتر سهیل اسعد در شصت و هشتیمن درس‌گفتار اندیشه و عمل
مؤسسات امام صدر نمی‌خواهد هزار شعبه داشته باشد!
شصت و هشتمین درس‌گفتار اندیشه و عمل با موضوع «تجربهٔ حضور در مؤسسات خیریهٔ امام صدر در لبنان» دوشنبه ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ با حضور دکتر سهیل اسعد، فعال فرهنگی برگزار شد.
آغاز آشنایی با امام صدر
دکتر اسعد پس از معرفی خود، با بیان این‌که در هفته‌های گذشته طی سفری به لبنان به بازدید از مؤسسات خیریهٔ امام صدر در دو شهر بیروت و صور پرداخته، گفت آشنایی جدی من با امام موسی صدر از سال ۱۹۹۵ آغاز شد که در بیست سالگی به لبنان بازگشتم. گرچه بزرگان روستای پدری من با جنبش امام صدر رابطه داشتند اما وقتی خودم وارد حرکت تبلیغی شدم و نگاه تخصصی پیدا کردم، دریافتم که امام صدر یک مبلغ بین المللی است که:
- همه‌ی طوایف را به خود جذب کرده است.
- وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردمان را اصلاح کرده است.
- در میان مسئولان و نخبگان و همچنین اهالی رسانه حضور فعال داشته است.
- گفتمانی را برای اصلاح جامعه و ملت لبنان پایه‌ریزی کرده است.
وی با اشاره به این‌که چنین ویژگی‌هایی در آن زمان منحصر به فرد بوده، افزود من وقتی خودم کار در امریکای لاتین را آغاز کردم متوجه شدم آن الگو چه الگوی موفقی بوده و پیشنهاد می‌کنم همه، کتاب‌های ایشان را برای آشنایی با اندیشه و سبک و روش کار ایشان مطالعه کنند.
اصالت‌بخشی به الگوی امام صدر
این مبلغ فرهنگی با اشاره به این‌که ما باید به تجربهٔ امام صدر اصالت بدهیم، در توضیح این جمله گفت برای ماندگار کردن امام صدر، الگوی ایشان باید به صورت منظم و سازماندهی‌شده و ذیل یک مدیریت ویژه و چهارچوب قانونی پی‌گیری شود و به یک سبک تبدیل شود. مثلا مؤسسهٔ امام صدر می‌تواند از سخنرانی‌های پراکنده دربارهٔ امام صدر به سوی سیرهای مطالعاتی و دوره‌های تخصصی روش و تاریخ امام صدر حرکت کند یا درس‌نامه‌هایی دانشگاهی برای آشنایی با ایشان تدوین نماید. اسعد همچنین پیشنهاد داد فضایی ایجاد شود که مردم بتوانند بیایند و برخی از جوانب الگوی ایشان را به صورت میدانی به اجرا بگذارند و تجربه کنند.
الگوی امام صدر در ارتقای وضع شیعیان
دکتر اسعد در توضیح وضعیت لبنان در هنگام ورود امام صدر به این کشور گفت شرایط شیعیان در دههٔ شصت میلادی بسیار بد بود. امام صدر معتقد بود هر کاری بخواهیم انجام دهیم با افراد ضعیف، شدنی نیست لذا ایشان به عنصر انسانی جنبش ایمان داشت. معتقد بود ما باید برای انسان ارزش قائل باشیم و سپس انسان‌ها خودشان می‌توانند گام‌های بعدی را بردارند. به همین علت امام صدر کوشید به انسان‌ها هویت فرهنگی بدهد و ایمان و التزام دینی آن‌ها را تقویت کند و به ایشان اشتغال و حرفه بیاموزد. ایشان به زن مسلمان هویت بخشید و معتقد بود شیعیان باید به لحاظ سیاسی و به صورت رسمی نمایندگی شوند. دکتر اسعد با بیان این‌که برخی از مؤسساتی که امام صدر بنیان گذاشته، جنبهٔ تعلیمی و معرفتی و برخی دیگر جنبهٔ خدمات اجتماعی دارد گفت مؤسسات خیریهٔ ایشان امروز میزبان بیش از ۲۰۰۰ فرد بی‌سرپرست در سنین مختلف از کودکی تا دورهٔ استقلال اجتماعی و ازدواج و خانه‌دارشدن است. این مبلغ دینی گفت مشاهدهٔ عکس دخترانی از اقشار آسیب‌پذیر که در مؤسسات تعلیم دیده و رشد یافته و ازدواج کرده و خانه‌دار شده‌اند، برایش بسیار جالب بوده است.
سهیل اسعد برخورداری از هدف مشخص را یکی از نقاط قوت مؤسسات خیریهٔ امام صدر دانست و گفت این مؤسسات در دههٔ ۶۰ میلادی با هدف برطرف کردن ضعف و پرکردن خلأهای اقتصادی و اجتماعی تأسیس شده و تا امروز راهی را ترسیم کرده که فقط این اهداف محقق شوند. او با اشاره به این‌که بسیاری از مؤسسات خیریه با اهداف اجتماعی تأسیس می‌شوند اما سپس به مؤسساتی امنیتی یا اقتصادی بدل می‌شوند گفت وجود چنین مؤسسهٔ ریشه‌داری با این سطح از استقامت سازمانی به ما هویت و قوت قلب می‌دهد؛ مؤسسه‌ای که وظیفهٔ خودش را در بازهٔ بلندمدت ایجاد یک اصلاح کلی اجتماعی تعریف کرده و با همان مبانی و انرژی و ارزش‌های همیشگی در حال ادامهٔ مسیر است.
دکتر اسعد از نجاد شرف الدین، فرزند سیده رباب صدر و مدیرعامل مؤسسات خیریهٔ امام صدر در صور نقل کرد هدف مؤسسات توسعهٔ عمقی است و مؤسسات قصد ندارد هزار شعبه داشته باشد بلکه می‌خواهد از عهدهٔ همین باری که بر دوش دارد به‌خوبی بربیاید و همین نقطه را عمق و معنا بدهد. مثلا اگر با ۱۰۰ دلار پول در ماه می‌توانیم، خرج یک یتیم را به صورت کامل یا خرج ۳ یتیم را به صورت متوسط بدهیم، اولویت مؤسسات، تبدیل همان یک یتیم به انسانی است که هیچ مشکل اجتماعی نداشته باشد لذا مؤسسات معتقد است تعداد افراد تحت پوششش امروز کافی است. سهیل اسعد این را مصداقی چیزی دانست که خود، آن را حاکمیت جنبهٔ انسانی بر مؤسسات می‌نامد.
امام صدر بسیاری از مشکلات غامض را در عمل حل کرده است
این مبلّغ بین المللی افزود عجیب است که امام موسی صدر، چند دهه پیش توانسته بود چیزهایی را حل کند که امروز نیز به سختی مدیریت می‌شوند. او با اشاره به این‌که ما همچنان مجبوریم سخنرانی کنیم و از حقوق زن در اسلام سخن بگوییم گفت امام صدر مؤسسه‌ای را بنیان گذاشته که وقتی شما واردش می‌شوید می‌بینید همهٔ رؤسا و مسئولان آن زنان هستند و دیگر نیازی به سخنرانی نیست. امام صدر به زنان هویت داده و آنان در عین تشیع و تدین و با حجاب کامل، چندین دهه است در حال نقش‌آفرینی اجتماعی هستند و این خود یک رسانهٔ عظیم است. دکتر اسعد گفت روش امام صدر کاملا مردمی بود و ایشان معتقد است قدرت جامعه باید به دست خودش متبلور شود. امام صدر معقتد است انسان‌ها باید قوی شوند تا موضوعات را تقویت کنند و نه این‌که انسان‌ها ذیل موضوعات تعریف شوند. اگر انسان‌ها قدرتمند شدند، موضوعات را نیز تقویت خواهند کرد.
آن‌چه در مؤسسات امام صدر هست و جای دیگر نیست…
سهیل اسعد در پاسخ به سؤالی دربارهٔ وجه تمایز مؤسسات لبنان نسبت به دیگر مؤسسات گفت اگر بخواهم شرایط لبنان را برای مخاطب نا آشنا توضیح بدهم باید بگویم در لبنان همه‌چیز طائفه‌ای است. یعنی شما وقتی آب می‌خورید باید قبلش نگاه کنید که آب مال شیعه است یا سنی یا مسیحی و هیچ گام و هیچ عملی در لبنان بدون هدف طائفه‌ای محقق نمی‌شود. با این حال وجه تمایز مؤسسات امام صدر آن است که گرچه به‌روشنی به یک عالم شیعی تعلق دارد اما به همهٔ طوائف و مذاهب خدمات ارائه می‌کند و این وجه تمایز آن است که من در لبنان فقط در این مؤسسه مشاهده کرده‌ام.
دکتر اسعد ویژگی دیگر مؤسسات لبنان را آگاهی از حجم خود دانست و این موضوع را این‌گونه توضیح داد که گاهی ما می‌بینیم یک طلبهٔ معمولی می‌خواهد مثل امام خمینی صحبت کند یا یک شرکت معمولی می‌خواهد با سازمان ملل رابطه برقرار کند و این‌ها حاکی از اندازه‌نشناسی این افراد و این سازمان‌هاست اما مؤسسات امام موسی صدر نسبت به اندازهٔ خودش به خوبی آگاه است.
اسیل، هم‌گام با تجربهٔ جهانی
وی که در سفر اخیر خود، از مرکز امام صدر در بیروت و مؤسسهٔ اسیل نیز بازدید کرده است ابتدا به معرفی اسیل پرداخت و گفت اسیل مرکزی است که به صورت خیریه به درمان کودکان دارای معلولیت‌های جدی و چندگانه می‌پردازد و متخصصان در طول پروسهٔ درمان، در کنار خانواده‌ها هستند. وی سپس در بیان ویژگی‌های اسیل گفت معمولا به علت غفلت یا خجالت خانواده‌ها، به این نوع کودکان توجه نمی‌شود و به حال خود رها می‌شوند در حالی که اسیل برای این کودکان روندی طراحی می‌کند تا رشد کنند و در این غم بزرگ کنار خانواده‌ها می‌ایستد.
سهیل اسعد با تمجید از شخصیت سیده ملیحهٔ صدر، دختر امام موسی صدر و مدیر مرکز اسیل گفت آن‌چه دربارهٔ نقش‌های اجتماعی زنان گفتم دربارهٔ ایشان نیز کاملا مصداق دارد. ملیحهٔ صدر شخصیتی چندزبانه و چندفرهنگی است که با تجربهٔ فراوان و به صورت عمیق به مسائل این مرکز می‌پردازد و حضورش موجب برکت است. وی افزود مرکز اسیل با پیشرفت‌های روز همخوانی دارد و همواره می‌کوشد خود را با به‌روزترین دستاوردهای علمی جهان هم‌گام کند. این مبلغ بین المللی با بیان این‌که تجربه‌های جهانی‌اش برای او امکان مقایسه را فراهم کرده گفت من اعتراف می‌کنم وقتی وارد این مؤسسات می‌شوم احساس می‌کنم در لبنان نیستم. چه از نظر کار چندبعدی که با خانواده‌ها و متخصصان انجام می‌شود و چه از نظر سطح علمی و تکنولوژیکی مراکز و شیوهٔ کار.
دکتر اسعد با بیان این‌که جذاب‌ترین بخش مؤسسات برایش مرکز بازیافت کاغذ «پاپیروس» بوده گفت بسیار جالب است که در این بخش، افرادی که دارای معلولیت یا مشکلاتی هستند که مانع استخدام آن‌ها در مشاغل دیگر است، با استفاده از ضایعات اداری، صنایع دستی می‌سازند.
کارکنان از صمیم دل به مؤسسات ایمان دارند
این مبلّغ بین المللی روحیهٔ کارکنان مؤسسات امام صدر را ستود و گفت هنگام صحبت با آقای نجاد شرف الدین بودم که پیرمردی به ما سلام کرد و آقای نجاد گفت ایشان از سال ۱۹۷۵ یعنی ۵۰ سال قبل، این‌جا کار می‌کنند و من ناگهان پی بردم که این مؤسسات چه پشتوانه‌ای دارد. وی افزود همهٔ ما می‌دانیم اگر انسان به کارش ایمان نداشته باشد نمی‌تواند برای این مدت طولانی در یک مرکز بماند.
بزرگ‌ترین نعمت خداوند به سیده رباب صدر
سهیل اسعد در بخش دیگری از سخنانش به شخصیت سیده رباب صدر، خواهر امام صدر و رئیس هیئت مدیرهٔ مؤسسات خیریهٔ امام صدر پرداخت و گفت ایشان به‌راستی قدردان حرکت امام صدر است و می‌توان نسبت ایشان را با جنبش امام صدر به نسبت حضرت زینب(س) با امام حسین(ع) تشبیه کرد یعنی خواهری که فدای برادرش می‌شود. وی به نقل از نجاد شرف الدین، فرزند ایشان گفت سیده رباب صدر مهم‌ترین نعمت زندگی‌اش را چند سال همراهی با امام صدر می‌داند؛ همراهی‌ای که باعث شده تا امروز خودش را ذوب در خدمت به انسان‌ها کند. دکتر اسعد با اشاره به این‌که سیده رباب صدر در سه جنبهٔ همسری، مادری و خواهری الگوست افزود هنر ایشان در جمع میان بُعد خانگی و اجتماعی است. او همچنین با تمجید از اخلاق ایشان گفت در هر دیدار، آن‌چه توجه مرا جلب می‌کند شخصیت اخلاقی و رفتار مادرانهٔ سیده رباب صدر با اقشار مختلف است.
