اخبار عمومی
بررسی تفاسیر قرآنی امام موسی صدر در شب‌های رمضان
دکتر شریف لک‌زایی در بررسی نگاه تفسیری امام صدر می‌گوید: «ایشان یک نکته مهمی دارند و توجه می‌دهند که گویی قرآن همین الان بر ما نیز نازل می‌شود و همان فهمی که مفسران قبل از قرآن داشتند، ما هم امروزه می‌توانیم داشته باشیم و فهم خودمان از قرآن را بر اساس معیار‌هایی که وجود دارد، ارائه کنیم.»
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، دکتر شریف لک‌زایی، دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در شب‌های ماه رمضان امسال، نگاه اجتماعی و اندیشه سیاسی امام صدر را در تفاسیر قرآنی‌اش بررسی و تحلیل می‌کند.
در این جلسات شبانه که به شکل مجازی برگزار می‌شود، گفتارهای تفسیری منتشر شده در جلد ۱۰ مجموعه گام به گام با امام بررسی می‌شود.
دکتر لک‌زایی در جلسات ابتدایی نظر امام صدر درباره قرآن و تفسیر آن را مورد بررسی قرار داده و در ادامه به تفسیر آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» و موضوع خلیفه‌اللهی انسان پرداخته و سپس وارد موضوعات اجتماعی و اخلاقی شده است.
گزارشی از این جلسات مجازی هر روز در خبرگزاری ایکنا منتشر می‌شود. برای مطالعه گزارش‌ها اینجا را کلیک کنید. برخی نکاتی که در این شب‌ها مطرح شده به نقل از خبرگزاری ایکنا به شرح زیر است:
- امام صدر معتقد است این کتاب (قرآن)، کتاب زندگی است. طبیعتا وقتی که این نگاه وجود دارد، قرآن از این منظر نقش کاربردی و راهبردی پیدا می‌کند و قابلیت این را هم دارد.
- این بحث بین متفکران هست که ما قرآن را کلام خدا بدانیم یا چیز دیگری است و اینکه آیا پیامبر (ص) در آن تغییراتی داده یا خیر. امام صدر می‌گوید قرآن کریم با همین الفاظ، معانی و ترتیب آیات و سوره‌ها کلام خدا است و تغییر و تبدیلی در آن صورت نگرفته است.
- یک پرسش و نکته‌ای مطرح می‌شود که قرآن ۱۴۰۰ سال قبل نازل شده است و ناظر به مسائل آن دوره و زمانه است و چطور می‌تواند پاسخی به مسائلی که در حوزه انسان و بشر رخ می‌دهد داشته باشد؟ ایشان یک نکته مهمی را دارند و توجه می‌دهند که گویی قرآن همین الان بر ما نیز نازل می‌شود و همان فهمی که مفسران قبل از قرآن داشتند، ما هم امروزه می‌توانیم داشته باشیم و مخاطب قرآن باشیم و فهم خودمان از قرآن را بر اساس معیار‌هایی که وجود دارد، ارائه کنیم.
برداشت‌های نو با تأمل در قرآن
- ایشان صراحتا می‌گوید که استنباط معانی نو از قرآن چطور صورت می‌گیرد. می‌گوید، با تامل در قرآن و مطالعه نو به نوی قرآن، این اتفاق رخ می‌دهد و هر بار که ما با دانسته‌ها و اندوخته‌های‌مان به قرآن رجوع کنیم، فهم جدیدی از قرآن به دست می‌آوریم.
- شاید به یک معنا یک نوع حرکت جوهری وجود دارد و در قرآن نیز می‌توانیم قائل به حرکتی شویم که مطابق زمان پیش می‌رود و مطابق فهم و دانسته‌های ما خودش را تطبیق می‌دهد و در هر دوره و زمانی وقتی با دانش‌های خودمان به قرآن رجوع کنیم، می‌توانیم برداشت و فهم جدید و نوبه‌نویی از قرآن داشته باشیم که بتواند ما را به پیشرفت نیز برساند.
آسیب‌های اجتماعی نفاق
- به تعبیری که ایشان دارند، شاید نفاق بدتر از کفر و دروغ باشد، چون نفاق هم کفر و هم دروغ را با خودش دارد؛ یعنی نفاق مجمع رذائل است و همه رذائل را در خود به همراه دارد و منافق در درون، کافر و در سخنانش نیز دروغ‌گو است. اما چرا آسیب است؟ چون به تعبیر ایشان منافق ملاک‌های اجتماعی را در ارتباط درست مردم و جامعه دگرگون می‌کند.
- جامعه بر مبنای صداقت، راستی و درستی حرکت می‌کند و مناسبات آن در آن مسیر طی می‌شود، اما کسی که منافق است این را از مسیر درستش منحرف می‌کند و ایشان می‌گوید که منشأ نفاق ضعف و فریب‌کاری است که منجر به این کار می‌شود. البته ضعف نفس ریشه این مصائب است و اگر کسی در نفس خود ضعیف باشد، باعث می‌شود که به این سمت حرکت کند.
- به تعبیر ایشان قرآن تصویرسازی روشنی از منافقین ارائه می‌کند که همین تصویرسازی در جامعه وجود دارد و می‌بینیم که چقدر آسیب می‌زند. منافق همه‌چیز را برای خود و جامعه تیره و تار می‌کند.
محبت، احسان و انفاق
- بحث انفاق به یک معنا می‌خواهد بخشی از آسیب‌های اجتماعی را از بین ببرد. در حقیقت نقطه مقابل فقدان انفاق یا عدم انفاق است که به عنوان یک آسیب اجتماعی مطرح می‌شود. ایشان به آیات مختلفی اشاره کرده که از جمله آیات ۲۶۹ تا ۲۷۳ سوره آل عمران است. آنچه بحث می‌کند، در امنیت و وجوب انفاق است که یک آموزه قرآنی و دینی محسوب می‌شود. مفاهیم دیگری هم وجود دارد که در کنار انفاق می‌تواند باشد و خود امام نیز از آن استفاده کرده است. برای نمونه بحث احسان را داریم که به معنای نیکوکاری است، که بحث «بِر» را مطرح می‌کنند.
- ما می‌توانیم اصطلاح دیگری به نام محبت را به کار بگیریم. وقتی انفاق و احسان مطرح می‌شود، محبت نیز شکل می‌گیرد. چون انفاق در جایی صورت می‌گیرد که یک نیازمند باشد و این نیازمندی ممکن است مالی، فرهنگی یا امنیتی باشد و کسی که توانایی دارد، باید در صدد رفع آن نیازمندی کوشش کند. در نتیجه، احسان و محبت هم شکل خواهد گرفت.
- در حقیقت انفاق باید صورت گیرد تا از هلاکت اجتماعی جلوگیری شود. آسیب این است که اگر نتوانیم به نیازمندان جامعه رسیدگی کنیم، این مسئله موجب به وجود آمدن عقده‌های اجتماعی می‌شود که در ادامه انقلاب‌ها و انفجارهای اجتماعی را در پی خواهد داشت.
ثمره و پاداش انفاق در همین دنیا
- امام موسی صدر بحثی دارد که تلقی مشهور در باب انفاق را نقد می‌کند. تلقی مشهور این است که وقتی به نیازمندان انفاق می‌کنیم، روز قیامت جزای عمل را می‌بینیم. البته ایشان مخالفتی با این مسئله نمی‌کند و می‌گوید وقتی به دیگران انفاق می‌کنیم، پاداش می‌گیریم، اما این پاداش نقد را که در درون جامعه رخ می‌دهد را نباید از یاد ببریم. بنابراین تأکید می‌کند که فهم جدیدی می‌توانیم از این مقوله داشته باشیم و احیای انفاق، احیای خانواده‌های نیازمند است. در نتیجه انفاق، زندگی و سلامتی برای فرزندان این خانواده‌ها فراهم می‌شود.
- با این انفاق در ساختن جامعه و ارتقای سطح آن، هم انفاق‌کننده و هم انفاق‌گیرنده هر دو تلاش می‌کنند. ایشان می‌گویند انفاق‌کننده با توجه به زندگی وسیعش بیش از انفاق‌گیرنده در جامعه پیشرفته بهره می‌برد. پس خیر انفاق در دنیا به انسان بازمی‌گردد و در هر دو صورت این مسئله، نقد است و این خیر دامن انسان را می‌گیرد. در واقع انسان و جامعه را رشد می‌دهد.
📌 برای استفاده از این جلسات مجازی در شب‌های ماه رمضان، هر شب ساعت ۲۳ می‌توانید به لینک زیر بپیوندید: https://engage1.shatel.com/b/sha-nmm-4jd