اخبار، اخبار عمومی
چرا جنبش مقاومت در جنوب لبنان شکل گرفت؟ / شیوه مبارزه برای رفع محرومیت در هر جامعه‌ای متفاوت است
محمد علی مهتدی در نشست صمیمی با طلاب حوزه بیرجند از تلاش‌های امام موسی صدر برای ایجاد جنبش محرومان و شکل گیری پایه‌های مقاومت سخن گفت.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، نشست «مقاومت در اندیشه و عمل امام موسی صدر» ۲۶ و ۲۷ آذر ۱۳۹۸ با سخنرانی محمد علی مهتدی در مدرسه علمیه رضویه بیرجند برگزار شد.
محمد علی مهتدی، از همراهان امام موسی صدر و شهید چمران در لبنان و پژوهشگر ارشد در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه با حضور در مدرسه علمیه رضویه بیرجند در جمع صمیمی طلاب این حوزه به معرفی شخصیت امام صدر و اندیشه مقاومت پرداخت و به پرسش‌ها و ابهامات آنها درباره او و فعالیت‌هایش در لبنان پاسخ گفت.
مهتدی در شب‌های پیشین نیز در جلسات مختلفی با اساتید و علمای شیعه و اهل تسنن در گفت‌وگویی صمیمی به نقش اساتید حوزه در تغییر رفتارهای تفرقه‌انگیز پرداخته و از شیوه‌های امام صدر برای ایجاد وحدت و کنار گذاشتن اختلافات شیعه و سنی به نفع هدف بزرگتر یعنی دین اسلام و وضعیت مسلمانان گفته بود.
در نشست شب اول اندیشه مقاومت، محمد علی مهتدی ابتدا به زندگینامه مختصری از خاندان صدر و امام موسی صدر اشاره کرد و با توجه به اینکه امام صدر رهبری جریان‌ساز در جهان اسلام است، عنوان کرد که با شناخته شدن بیشتر او در ایران، می‌توان از رفتارهایش الگو گرفت. امام صدر از شخصیت‌های نادری است که بین حوزه و دانشگاه پیوند برقرار کرد، همانند شهید مفتح و شهید مطهری. او در دانشگاه تهران لیسانس گرفته، در قم و نجف تحصیل کرده و در نهایت پس از علامه شرف‌الدین و به سفارش او رهبر شیعیان در لبنان می‌شود.
این که می‌گویند امام صدر با انقلاب ایران همراه نبود، تهمت و دروغ محض است
مهتدی در در ادامه جلسه به سوالات متعدد طلاب درباره امام موسی صدر پاسخ گفت. او در پاسخ به پرسشی درباره موافقت یا مخالفت امام صدر با انقلاب ایران و ارتباط او با امام خمینی (ره) توضیح داد:
«حرف‌های زیادی در ضدیت با امام صدر در داخل و خارج از ایران به دروغ بر علیه او زده شده است. کسانی بودند که همیشه می‌خواستند حقایق جنوب لبنان از ملت انقلابی ایران مخفی بماند. جریان از این قرار است که رژیم صهیونیستی می‌خواست از جنوب لبنان نفوذ کند و بعد کل منطقه را بگیرد و حضور امام صدر در آنجا مانع می‌شد. توطئه‌ای با شرکت احزاب چپ در لبنان و رژیم صهیونیستی و برخی گروه‌ها در ایران شکل گرفت که ارتباط درست با ایران برقرار نشود. امام صدر از همان آغاز که امام خمینی به نجف رفت با او مرتبط بود و برای یکدیگر نامه می‌نوشتند و قاصدهایی هم بین آنها رد و بدل می‌شد.
این که امام صدر با انقلاب نبوده، دروغ و تهمت محض است. ایشان یک هفته قبل از سفر به لیبی و ربوده شدن که ۶ ماه قبل از پیروزی انقلاب ایران می‌شود، مقاله‌ای می‌نویسد که در روزنامه لوموند فرانسه منتشر می‌شود و انقلاب و حرکت مردم ایران را، اسلامی، دینی و اجتماعی معرفی می‌کند و می‌گوید که ادامه راه انبیا و پیامبران است.
زمانی که گروهی از نسل نخست مجاهدین را ساواک گرفته بود آقایانی
در قم از امام صدر خواستند که با شاه ملاقات کند تا از اعدام آنها صرفنظر کند.
ایشان گفت می‌دانم که شاه حرف مرا نخواهد پذیرفت. اما به اصرار رفت و ملاقات کرد
که البته شاه نپذیرفت و آنها هم اعدام شدند. همین موضوع را دشمنان بهانه کردند که
امام صدر با شاه ارتباط داشته است.»
نظام اجتماعی لبنان با ایران متفاوت است از همین رو درک شرایط آنجا برای ما سخت است
سوال دیگری که در نشست مطرح شد درباره اقدامات امام صدر برای همزیستی و اتحاد میان فرقه‌ها پس از ورود به لبنان بود. مهتدی در پاسخ به این پرسش گفت:
«بافت اجتماعی لبنان با همه کشورها فرق دارد. کشوری بسیار کوچک که ۱۶ فرقه مذهبی در آن زندگی می‌کنند و هر کدام از فرقه ها برای خود دولت هستند و نهاد سیاسی، اقتصادی و دینی دارند. چون رژیم صهیونیستی در همسایگی لبنان است، توطئه‌های او همیشه بر اساس ایجاد اختلاف در لبنان و میان فرقه‌ها بوده است. بنابراین امام صدر از بدو ورود روی وحدت ملی و وحدت مذاهب تاکید می‌کند.
او اعتقاد به وحدت ادیان ابراهیمی دارد و سخنرانی او در کلیسای کبوشیین هم مبنی بر خدمت دین به انسان وجه دیگری از نگاه امام صدر در این‌باره است.
حتی در مانیفست جنبش امل نیز به ایمان و عمل صالح تاکید می‌کند تا هر کسی حتی غیر مسلمانان نیز بتوانند با این شرایط وارد جنبش شود و بر علیه اسرائیل در لبنان مبارزه کنند.
نظام اجتماعی ما بسیار با لبنان متفاوت است و به دلیل این شرایط و هویت متفاوت، شاید مسائل داخل لبنان برای ما قابل درک نباشد. از همین رو فقیهی که در این جامعه زندگی می‌کند، فتاوایش هم فرق دارد.»
مهتدی در ادامه درباره وضعیت شیعیان لبنان در آن زمان توضیح داد: «طایفه شیعه همانند بقیه طایفه‌ها نهاد حمایتی اقتصادی و سیاسی در لبنان نداشت و از طرفی در مرزها ساکن بودند و فشارها و تجاوزات اسرائیل از مرزها را باید تحمل می‌کردند و بقیه فرقه‌ها چنین فشاری نداشتند. لذا امام صدر در ابتدای ورود به لبنان ۳ چالش بزرگ در برابر خودش داشت:
- جامعه تشیع لبنان را سازماندهی کند.
- با فساد در جامعه از طریق ایجاد حرکت محرومان مبارزه کند.
- در مقابل تجاوزها و توطئه‌های اسرائیل به جنوب لبنان سد مقاومتی ایجاد کند.»
شیوه مبارزه برای رفع محرومیت در لبنان و ایران با هم فرق دارد
پرسش دیگر در این جلسه شیوه‌های مبارزه امام صدر برای رفع محرومیت بود و اینکه آیا می‌شود از همان شیوه‌ها برای جنبش محرومان در ایران استفاده کرد و الگو گرفت؟ محمد علی مهتدی در پاسخ به این پرسش گفت:
«جامعه لبنان و ایران با هم تفاوت دارند و هر کشوری به طور طبیعی الگوی خاص خودش را در این زمینه می‌طلبد. امام صدر در لبنان اول باید با تعصبات مذهبی مبارزه می‌کرد چون قدرتمندان از این تعصبات سواستفاده می‌کردند. بعد پیش بردن گفتمان ادیان در خدمت انسان‌ها که به مبارزه در این چهارچوب کمک می‌کرد. بعد از آغاز حرکت محرومان و راهی که امام صدر دنبال می‌کرد، متاسفانه جنگ داخلی در لبنان به راه افتاد و مشکلات بیشتری ایجاد شد و مسائل جدیدتری پیش آمد.»
پرسش آخر این جلسه در این باره بود که چرا ایشان را «امام» موسی صدر خطاب می‌کنند؟ که مهتدی در این باره توضیح داد:
«در جهان عرب همانند ما آیت الله و حجت‌الاسلام برای مراجع وجود ندارد و آنها القاب دیگری را به کار می‌برند نظیر شیخ، سماحه الشیخ و سماحه الامام. از همین رو به ایشان هم می‌گویند: سماحه الامام سید موسی الصدر. اما ما در ایران کلمه امام را تنها به ۱۲ امام اهل بیت نسبت می‌دهیم، در صورتی که در کشورهای عربی این چنین نیست.»
چرا جنبش مقاومت در جنوب لبنان شکل گرفت؟
جلسه دوم این نشست صمیمانه که در ۲۷ آذر برگزار شد، به صحبت و پرسش و پاسخ درباره مقاومت لبنان اختصاص داشت. مقاومتی که در آن زمان توسط امام موسی صدر و دکتر مصطفی چمران آغاز و پایه‌ریزی شد و تا امروز ادامه پیدا کرده و اکنون قدرت مهمی در منطقه است.
محمد علی مهتدی درباره علت شکل گیری مقاومت در لبنان گفت: «وقتی دولت اسرائیل در سرزمین فلسطین پایه‌گذاری شد، از همان زمان مقاومت هم بر علیه این دولت غاصب شکل گرفت. اسرائیل همیشه نسبت به جنوب لبنان هم طمع داشت تا به منابع آبی آنجا دست پیدا کند چرا که در فلسطین اشغالی رودخانه و منابع آبی وجود ندارد و آب از بلندی‌های جولان در سوریه و لبنان به آنجا جاری می‌شود. پس نقشه داشتند شیعیان را از جنوب اینجا کوچ دهند و منابع آب رودخانه‌ها را تصرف کنند. شیعیان این منطقه هم هیچ امکاناتی برای مقاومت نداشتند. ارتش لبنان هم که ارتش ضعیفی بود و توان نظامی و انگیزه لازم را هم نداشت که در مقابل اسرائیل بایستد از طرفی آمریکایی‌ها هم اجازه نمی‌دانند که ارتش و نیروهای دولتی لبنان وارد این رویارویی شوند.
بنابراین تلاش امام صدر در گام اول برای اینکه دولت، ارتش لبنان را برای حمایت جنوب بفرستد، به جایی نرسید. ایشان پیشنهاد دیگری داد و گفت ما جوانان را آماده می‌کنیم و نیروهای مقاومت مردمی درست می‌کنیم که همیار ارتش باشند شما آموزش و اسلحه بدهید تا آنها دفاع کنند. دولت این را هم قبول نکرد. تا اینکه ایشان در سخنانی در جمع عظیمی از شیعیان از جنبش محرومان گفت و این که انقلابی با حرکت این جنبش به راه خواهد افتاد که متاسفانه جنگ داخلی لبنان شروع شد و اتفاقات دیگری رقم خورد.
جلسه پیش عنوان کردم که همه فرقه‌ها، نهادهای مختلف اقتصادی و نظامی داشتند و شیعیان هیچ چیزی نداشتند و حتی پست‌ترین شغل‌ها برای آنها بود. در سال ۱۹۷۴ که حرکت جنبش محرومان شروع شد، برخی از فرقه‌های مذهبی به خصوص مارونی‌ها، نیروهای شبه نظامی درست کردند، به خصوص حزب فالانژیست به رهبری پییر جمیل که در جنگ‌های داخلی هم با فلسطینی‌ها و مسلمانان لبنان به جنگ پرداخت.
همه این عوامل سبب شد که امام تصمیم بگیرد خودش مقاومت را ایجاد کند. با شهید چمران شروع به جذب جوانان شیعه و آموزش آنها کردند تا با دادن اسلحه نیروی مقاومت تشکیل دهند و اردوگاهی در منطقه بعلبک ایجاد شد. من آن زمان آنجا بودم در شرایطی که فقر و بدبختی و ناامیدی غوغا می‌کرد، جوانان با ایمان و عاشقی بودند که وارد مقاومت شدند و بسیاری از آنها هم بعدها در مبارزات شهید شدند.
در طول جنگ داخلی در بسیاری از مناطق شیعه قتل عام انجام می‌شد. خاطرات شهید چمران از این وقایع را در کتاب لبنان او می‌توانید بخوانید. جوان‌های مقاومت که آموزش دیده بودند هم از این مناطق شیعه در مقابل فالانژها باید دفاع می‌کردند هم از جنوب لبنان در مقابل اسرائیلی‌ها.»
شاگردان شهید چمران در زمان جنگ ایران و عراق به آموزش نیروهای ایرانی مشغول شدند/ مقاومت قدرتمند امروز همان مقاومتی است که امام صدر پایه‌گذاری کردی بود
مهتدی در ادامه به شادی و دلگرمی شیعیان لبنان با پیروزی انقلاب و حضور تعدادی از شاگردان دکتر چمران در جنبش امل در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سپس آغاز جنگ تحمیلی اشاره کرد که همراه چمران به آموزش نظامی نیروهای ایرانی پرداختند. شاگردانی که در ستاد جنگ‌های نامنظم شهید چمران در خوزستان حضور داشتند و برخی از آنها در جنگ ماندند و حتی چند نفری هم شهید شدند. او سپس درباره وضعیت مقاومت پس از ربوده شدن امام صدر توضیح داد:
«در سال ۱۹۸۲ اسرائیل حمله دوم را انجام داد و کل لبنان را اشغال کرد. اردوگاه‌های فلسطینی را گرفت و بسیاری را قتل عام کرد. شاگردان چمران و بچه‌های مقاومتی که امام صدر پی‌ریزی کرده بود شروع به مبارزه در برابر این حمله کردند. بعدها حزب الله تشکیل شد که بچه‌های امل هم در آن بودند و از این به بعد قدرت جمهوری اسلامی ایران هم پشت آنها بود و عملیات‌های شهادت‌طلبانه به مدت ۱۸ سال ادامه یافت و ۲۰۰۰ جوان شهید شدند و در نهایت در سال ۲۰۰۰ میلادی برای اولین بار ارتش اسرائیل فرار کرد و از لبنان بیرون رفت. هر جا که آنها فرار می‌کردند ما وارد شهر یا ده می‌شدیم و شادی مردم را می‌دیدم. مقاوت با موشک توانست برای اولین بار قدرت بازدارنگی ایجاد کند و دیگر جلوی اسرائیل را برای تجاوزهای گاه و بیگاه بگیرد.
در سال ۲۰۰۶ جنگ جهانی علیه مقاوت لبنان راه انداختند که آمریکا، فرانسه، انگلیس، مصر، اردن و عربستان به همراه اسرائیل بودند اما مقاومت نیرومندتر بود و ارتش اسرائیل ۳۶ روزه شکست خورد و مجبور به پذیرش آتش بس و عقب‌نشینی شد.
بعدها برنامه‌ریزی شد که عامل قدرت مقاومت ابنان، یعنی ایران و سوریه در منطقه تهدید شود تا قدرت آنها از بین برود، پس داعش و تکفیری‌ها را ایجاد کردند.
بنابراین این مقاومت که الان در منطقه حرف اول را می‌زند، مقاومتی است که بیشتر از ۴۰ سال پیش امام موسی صدر و شهید چمران آن را ایجاد کردند و الان هم همه جا از امام صدر به عنوان رهبر مقاومت یاد می‌شود.»
در پایان سخنان این جلسه نیز سوالات دیگری مطرح شد که مهتدی به برخی از آنها در وقت باقی‌مانده از جلسه پاسخ گفت.