خلاصه درس گفتار اندیشه و عمل
خلاصه چهل‌ویکمین درس‌گفتار ماهانه اندیشه و عمل
امنیت در اندیشۀ امام موسی صدر
سخنران: حجت الااسلام والمسلمین دکتر نجف لکزایی
امنیت در دنیای امروز، چه در جهان اسلام و چه غیر از آن، وضعیت نابه‌سامانی دارد. می‌توان با تکیه بر اندیشۀ کسی مثل امام موسی صدر راه‌حلی اسلامی برای ارتقای امنیت و صلح در جهان کنونی ارائه کرد؛ زیرا او در کانون بحران‌های مختلف آزمون موفقی را سپری کرده است. از طرف دیگر، امام صدر نگاهی سیستمی و جامع و هدفمند به اسلام دارد. با همین نگاه او از میزان در آیۀ «والماء رفعها و وضع المیزان» نظم درمی‌یابد. سپس، به تشکل می‌رسد و معتقد است که انسان‌ها باید در کنار هم قرار بگیرند و تشکل ایجاد کنند تا وضعشان سامان یابد.
امنیت در دستۀ مفاهیم ثانویۀ علم سیاست و علوم سیاسی قرار می‌گیرد. دو مفهوم اولیه در علم سیاست داریم: یکی هدف فعل سیاسی که با سعادت تعریف می‌شود و دیگری ابزار تحقق این هدف که قدرت است. با این بیان، باید بگویم که دولت تأسیس می‌شود، فعل سیاسی اتفاق می‌افتد، برای تأمین و تولید امنیت و حفاظت از امنیت. در نظریه‌های امنیت باید به هفت پرسش پاسخ داد: مفهوم امنیت، ابعاد امنیت، مرجع امنیت، سطح امنیت، تعریف دوست و دشمن، روش‌های تحصیل امنیت، راهکارهای استراتژیک امنیتی.
امام صدر سه تفاوت عمده میان مکتب اسلام با مکاتب بشری قائل است: ۱. تفاوت در مبنا؛ ۲. تفاوت در منابع معرفتی؛ ۳. تفاوت در اصول کلی، مثل نیت.
با این مبنا، به نظر او بقای انسان از دو ناحیه تهدید می‌شود: یکی تهدید ناشی از عوامل بیرونی، مثل دشمنان؛ و دیگر تهدید ناشی از ناتوانی‌های درونی، مثل ناتوانی علمی و اقتصادی و سیاسی و مدیریتی. او تأثیر تهدیدهای بیرونی را هم به سبب ناتوانی‌های درونی قلمداد می‌کند. با این رویکرد، امنیت رابطۀ مستقیمی با ارتقای وجود انسان و توانایی‌های درونی او پیدا می‌کند.
امام صدر هیچ‌یک از دو دیدگاه مضیق و موسع دربارۀ ابعاد امنیت را نمی‌پذیرد؛ زیرا هر دو دنیوی هستند. او طرفدار تعالی امنیت است. امنیت هم بعد مادی دارد و هم بعد معنوی؛ هم بعد جسمی دارد و هم بعد روحی و روانی و عقلی؛ یعنی عوالم و لایه‌های وجودی انسان مشمول امنیت هستند. امام صدر وقتی از اختیار آدمی و انتخاب خیر سخن می‌گوید، این «خیر» همان تعالی است.
دربارۀ مرجع امنیت در دیدگاه امام صدر داوری دشوار است؛ زیرا خود مستقیماً دراین‌باره اظهار نظر نکرده است. او حرکت امام حسین را تنها برای پاسداری از اسلام می‌داند. با این برداشت، اسلام مرجع امنیت است. اما از سوی دیگر، اسلام برای خدمت به انسان آمده است، تا انسان ارتقای وجودی بیابد. البته، می‌توان دو مرجع برای امنیت قائل شد، اما برای رعایت سلسله مراتب، مرجعیت یک امر رجحان دارد.
در نظر امام صدر ریشۀ نزاع‌ها، جنگ‌ها، بی‌عدالتی‌ها، ناامنی‌ها یکی است، هرچند مصادیق آن فراوان و متنوع است. با این برداشت، سطح امنیت از خانواده تا جامعۀ بین‌الملل امتداد می‌یابد. امنیت از خود انسان شروع می‌شود، زیرا محل نزاع در وجود انسان است؛ یعنی کانون ناامنی در درونِ آدمی است.
دوست و دشمن در اندیشۀ امام صدر زمانی معنادار می‌شود که آدمی قائل به ارزش‌های مطلق باشد. اگر اسرائیل شر مطلق است، به سبب وجود ارزش‌های مطلق است؛ یعنی در تفکر ایشان ارزش مطلق حق است در برابر باطل. با همین مبنا، حق، دوستاناند و باطل دشمنان. خویشتن‌خواه طرف حق را می‌گیرد، چون آدمی ارتقای وجودی دارد و در اندیشۀ بقای ابدی خود است؛ اما خویشتن‌پرست روح را فراموش می‌کند و فقط به فکر بدن و نیازهای مادی خواهد بود. دشمن براساس انواع ستم، انواعی می‌یابد و جنگ‌ها نیز متنوع می‌شوند؛ گاهی اقتصادی، گاهی سیاسی، گاهی فکری، گاهی فرهنگی.
دربارۀ روش‌های تحصیل امنیت، امام صدر مفهوم عمل صالح را مطرح کرده است. از نظر او راه دیگر تحصیل امنیت، جلب اعتماد جوانان به توانمندی و صلاحیت دین در انطباق و همگامی با زندگی جدیدشان است.
در موضوع راهکارهای استراتژیک امنیتی باید به این پرسش پاسخ دهیم که: از وضع موجود راضی هستیم یا خیر. انسانی که از وضع موجود راضی باشد، راهکار استراتژیکش به سمت حفظ وضع موجود می‌رود. امام صدر از لحاظ منطقه‌ای و جهانی از وضعیتِ حاکم راضی نیست. به همین سبب، استراتژی او تغییر وضع موجود از طریق ارتقای توانمندی‌های فردی و اجتماعی است؛ به عبارتِ دیگر، استراتژی او امنیت به‌مثابۀ توانمندسازی است. او بر تقویت ایمان و توحید افعالی بسیار تأکید می‌کند و راهبردهایی اخلاقی ارائه می‌دهد. امام صدر برای ارتقای توانمندی راهبردهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و مدیریتی و دفاعی ارائه می‌دهد تا شیعیان لبنان احساس هویت کنند و بتوانند تصمیم بگیرند.